Approfondimento delle letture della liturgia
Profundización de las lecturas de la liturgia
Poglobitev Božje besede
Produbljivanje liturgijskih tekstova
Pogłębienie czytań liturgicznych
![[SEMI] BATTESIMO DEL SIGNORE (Anno B) 2](https://www.edizionilipa.com/wp-content/uploads/2024/01/191.046-2019-Chiesa-S.-Pietro-e-Paolo-Mostar-Bosnia-Erzegovina-Parete-sinistra-Battesimo-pt-400x400.jpg "[SEMI] BATTESIMO DEL SIGNORE (Anno B) 2")
Il Battesimo di Cristo, la sua uscita dalle acque del Giordano, i cieli squarciati, la discesa dello Spirito Santo che copre la relazione tra Cristo sulla terra e il Padre nei cieli, e la voce del Padre che dice “Tu sei il Figlio mio, l’amato, in te ho posto il mio compiacimento” (Mc 1,11): questi elementi compongono l’immagine che la Chiesa ha subito riconosciuto come quella che corrisponde ad ogni battezzato. Secondo Costituzioni Apostoliche, una collezione di disposizioni canonico-liturgiche del IV secolo, “Tu sei mio figlio, oggi ti ho generato” era la formula che il ministro pronunciava quando imponeva le mani sulla testa del battezzando durante l’immersione. Il battesimo ci rende partecipi di Cristo, della sua umanità e della sua vita da Figlio di Dio. Ci fa partecipi della sua persona di Figlio, amato del Padre. Siamo figli nel Figlio.
Oggi la seconda lettura mette in evidenza proprio come la fede è inseparabile dall’essere generati da Dio Padre. Ma di che cosa si tratta veramente quando si dice “essere generati”? Giovanni sottolinea l’unità della fede e della vita filiale che ci viene partecipata, che ci è donata. La fede è l’accoglienza della vita che ci raggiunge nella morte. Essere rigenerati vuol dire che un’esistenza si è estinta, è morta, e ci ha raggiunto un’altra vita. Allora la fede e la vita nuova sono inseparabili.
Non che la fede è una questione di principi, di idee e di dottrine e la vita un’altra cosa. Questo era l’insegnamento di coloro che Giovanni chiama i “seduttori”. Ma Giovanni, e ancora più fortemente Paolo, eliminano pure l’altra via che si fa strada anche con l’aiuto di qualche corrente filosofica dei greci, oppure dei cristiani provenienti dall’ambiente giudaico: coloro cioè che facevano leva in modo unilaterale sull’osservanza della legge. Per questa corrente, la fede significa accettare una dottrina, una regola, e poi darsi da fare per metterla in pratica nella vita: cioè, sforzarsi di far aderire la vita all’insegnamento.
Nei suoi scritti, Giovanni esprime con un’assoluta chiarezza che la fede è accogliere il dono della vita che il Padre ci dona nel Figlio e che questa vita – che scorre dal seno del Padre – si realizza nella concretezza dell’amore. Questa vita è filiale, e perciò ama il Padre. Infatti, Cristo stesso dice: “Bisogna che il mondo sappia che io amo il Padre e come il Padre mi ha comandato così agisco” (Gv 14,31).
Difatti, nel vangelo di Giovanni Cristo usa molte esemplificazioni del suo amore per il Padre, e quasi ogni volta impiega un’altra parola. È proprio da qui che Giovanni usa la parola “comandamento”, o “comandamenti”, sia al singolare che al plurale. Il comandamento è quello dell’amore… I comandamenti sono l’articolazione della concretezza dell’amore. Per amare, bisogna essere attenti a tante cose: circostanze, necessità degli altri e, soprattutto, al modo di interpretare l’amore, affinché si tratti davvero dell’amore. Cristo stesso dice “Se osserverete i miei comandamenti rimarrete nel mio amore, come io ho osservato i comandamenti del Padre mio e rimango nel suo amore” (Gv 15,10).
Dunque, compiere i comandamenti di Cristo significa stare nell’amore, che vuol dire trasmetterlo agli altri – e questo si chiama amare. Amando siamo amati, perché siamo attraversati dall’amore. E in questo, infatti, sta la vita eterna. Il comando del Padre a Cristo era di dare la vita, lui stesso la dà come un dono gratuito e libero (cf Gv 10,18). In Gv 12,50 conclude: “io so che nel suo (del Padre) comandamento è vita eterna”. Infatti, Dio è amore e il suo amore non conosce fine (cf 1Cor 13,8). Proprio l’amore è la nostra partecipazione sicura alla vita divina, che noi viviamo come filiale, dunque da figli, ossia da fratelli e sorelle. Il comandamento che è la vita eterna è l’amore, i comandamenti sono la realizzazione concreta nella varietà della storia, amando i fratelli e le sorelle. L’amore è uno solo, non esistono due amori. Già Solov’ëv fa vedere che il tentativo di separare l’amore verso Dio da quello verso l’uomo è il veleno mortale dell’azione del peccato. Infatti, Giovanni dice chi ama colui che lo ha generato ama anche chi da lui è stato generato (cf 1Gv 5,1).
Questa fede che ci fa accogliere tale vita in Cristo vince il mondo. Sappiamo che la parola “mondo” nei testi di san Giovanni ha anche una connotazione negativa, come in questo caso. Si tratta della struttura di inganno attraverso la quale il male avanza e rende aggiogati a sé coloro che si lasciano affascinare, che gli prestano attenzione. Anzi, il mondo in questo senso è una realtà animata dall’Anticristo, che per Giovanni è esattamente l’opposto di Cristo, cioè una realtà radicalmente contraria alla figliolanza. E coloro che cadono nella trappola del suo fascino diventano maestri e insegnano le cose del mondo e il mondo li ascolta (cf 1Gv 4,3-6). Dunque, c’è una struttura elaborata in collaborazione tra l’Anticristo e l’uomo. Una struttura intellettuale, culturale, di mentalità e di modalità attraverso la quale l’uomo può sperare di diventare qualcosa di grande e di importante. Ma Solov’ëv, nel suo testo Breve racconto sull’Anticristo, ci avverte che questa struttura può essere anche religiosa, cioè può servirsi pure della religione per promuovere un uomo che non è figlio e per vivere un amore falso, non secondo Dio. Una struttura attraverso la quale l’uomo dunque intravede come tutto gli può servire per realizzare sé stesso. La realizzazione di sé – ecco un inganno eccezionale che non poche volte si trova palesemente inserito anche nei programmi di formazione ecclesiale e delle comunità religiose.
“Tutto quello che è nel mondo, la concupiscenza della carne, la concupiscenza degli occhi e la superbia della vita – non viene dal Padre, ma viene dal mondo” (1Gv 2,16). Questo “mondo”, inteso così come lo spiega Giovanni, proprio secondo Giovanni agisce attraverso il fascino, attraverso l’attrazione e la seduzione. Non venendo da Dio, non porta a Dio. Tutta questa realtà si ferma in una chiusura su sé stessi. Ma noi da secoli abbiamo all’orizzonte proprio un modello di come far apparire le forme affascinanti, di una presunta bellezza che con le sue forme fa leva sul “sareste”, “diventereste”, realtà che evocano l’inganno del serpente nel giardino delle origini (cf Gen 3,5).
Apparire! Essere almeno nell’apparenza modello di realizzazione di sé, almeno in qualche campo, poi gli altri campi si possono camuffare. Invece la fede è vincitrice perché nell’amore ti fa appartenere al Padre e al Figlio (cf 1Gv 2,24). Perciò “chi ha il Figlio ha la vita, chi non ha il Figlio di Dio non ha la vita” (1Gv 5,12). E chi non ha la vita che lo unisce nell’amore con Dio Padre e con Cristo suo Figlio, attraverso quella struttura che Giovanni chiama “mondo”, cercherà di giustificarsi, accusando gli altri e vantandosi di ciò che pensa di essere.
Invece la fede non cerca per sé. Anzi, la fede è incompatibile con la struttura di appagamento e di riconoscimento degli altri. “E come potete credere voi che ricevete gloria gli uni dagli altri, e non cercate la gloria che viene dall’unico Dio?” (Gv 5,44). Ecco: la vita battesimale è incompatibile con il piacere al mondo e ai suoi ideali.
SEMI è la rubrica del Centro Aletti disponibile ogni venerdì.
Ogni settimana, oltre all’omelia della domenica in formato audio, sarà disponibile sul sito LIPA un approfondimento delle letture della liturgia eucaristica domenicale o festiva.
El Bautismo de Cristo, su salida de las aguas del Jordán, los cielos que se abren, el descenso del Espíritu Santo que cubre la relación entre Cristo en la tierra y el Padre en el cielo, y la voz del Padre que dice “Tú eres mi Hijo, el amado, en ti he puesto mi complacencia” (Mc 1,11): estos elementos componen la imagen que la Iglesia reconoció inmediatamente como la que corresponde a todo bautizado. Según las Constituciones apostólicas, conjunto de disposiciones canónico-litúrgicas del siglo IV, “Tú eres mi hijo, hoy te he engendrado” era la fórmula que pronunciaba el ministro al poner las manos sobre la cabeza del bautizado durante la inmersión. El bautismo nos hace partícipes de Cristo, de su humanidad y de su vida de Hijo de Dios. Nos hace partícipes de su persona como Hijo amado del Padre. Somos hijos en el Hijo.
Hoy, la segunda lectura subraya precisamente cómo la fe es inseparable de ser engendrado por Dios Padre. Pero ¿de qué se trata realmente cuando decimos “ser engendrados”? Juan subraya la unidad de la fe y la vida filial que se comparte con nosotros, que se nos da. La fe es la aceptación de la vida que nos llega en la muerte. Ser regenerado significa que una existencia se ha extinguido, ha muerto, y otra vida nos ha alcanzado. Entonces fe y vida nueva son inseparables.
No es que la fe sea una cuestión de principios, ideas y doctrinas y la vida otra cosa. Esta era la enseñanza de los que Juan llama los “seductores”. Pero Juan, y con más fuerza aún Pablo, eliminan también la otra vía, que se hace también con la ayuda de cierta corriente filosófica de los griegos, o de los cristianos del entorno judaico: los que se apoyaban unilateralmente en la observancia de la ley. Para esta corriente, la fe significa aceptar una doctrina, una regla, y luego esforzarse por ponerla en práctica en la vida: es decir, esforzarse por hacer que la vida se adhiera a la enseñanza.
En sus escritos, Juan expresa con absoluta claridad que la fe es aceptar el don de la vida que el Padre nos da en el Hijo y que esta vida -que brota del seno del Padre- se realiza en la concreción del amor. Esta vida es filial y, por tanto, ama al Padre. En efecto, Cristo mismo dice: “El mundo debe saber que amo al Padre y que, como el Padre me ha mandado, así actúo yo” (Jn 14, 31).
De hecho, en el evangelio de Juan, Cristo utiliza muchas ejemplificaciones de su amor al Padre, y casi siempre emplea otra palabra. Es precisamente a partir de aquí cuando Juan emplea la palabra “mandamiento”, o “mandamientos”, tanto en singular como en plural. El mandamiento es el del amor… Los mandamientos son la articulación de la concreción del amor. Para amar, hay que estar atento a muchas cosas: las circunstancias, las necesidades de los demás y, sobre todo, la manera de interpretar el amor, para que sea verdaderamente amor. Cristo mismo dice: “Si guardáis mis mandamientos, permaneceréis en mi amor, como yo he guardado los mandamientos de mi Padre y permanezco en su amor” (Jn 15,10).
Por eso, cumplir los mandamientos de Cristo significa estar en el amor, lo que significa transmitirlo a los demás, y esto se llama amar. Al amar, somos amados, porque somos atravesados por el amor. Y en esto, ciertamente, está la vida eterna. El mandato del Padre a Cristo fue dar la vida, él mismo la da como don libre y gratuito (cf. Jn 10,18). En Jn 12,50 concluye: “Yo sé que en su mandamiento (del Padre) está la vida eterna”. En efecto, Dios es amor y su amor no tiene fin (cf. 1 Co 13,8).
Precisamente el amor es nuestra participación segura en la vida divina, que experimentamos como filiales, por tanto, como hijos, es decir, como hermanos y hermanas. El mandamiento que es vida eterna es el amor, los mandamientos son la realización concreta en la variedad de la historia, amando a los hermanos. El amor es uno solo, no hay dos amores. Solov’ëv ya muestra que el intento de separar el amor hacia Dios,
del amor hacia el hombre es el veneno mortal de la acción del pecado. De hecho, Juan dice que quien ama al que lo engendró, ama también al que fue engendrado por él (cf. 1Jn 5,1).
Esta fe que nos hace aceptar esta vida en Cristo vence al mundo. Sabemos que la palabra “mundo” en los textos de San Juan también tiene una connotación negativa, como en este caso. Se trata de la estructura de engaño a través de la cual el mal avanza y hace que se aferren a él quienes se dejan cautivar, quienes le prestan atención. En efecto, el mundo en este sentido es una realidad animada por el Anticristo, que para Juan es exactamente lo contrario de Cristo, es decir, una realidad radicalmente opuesta a la filiación. Y los que caen en la trampa de sus atractivos se convierten en maestros y enseñan las cosas del mundo, y el mundo les escucha (cf. 1Jn 4,3-6).
Así pues, existe una estructura elaborada entre el Anticristo y el hombre. Una estructura intelectual, cultural, de mentalidad y de modo, a través de la cual el hombre puede esperar llegar a ser algo grande e importante. Pero Solov’ëv, en su texto Un breve relato del Anticristo, nos advierte de que esta estructura también puede ser religiosa, es decir, también puede utilizar la religión para promover a un hombre que no es hijo y vivir un amor falso, no conforme a Dios. Una estructura a través de la cual el hombre vislumbra, por tanto, cómo todo puede servirle para realizarse a sí mismo.
Autorrealización: he aquí un engaño excepcional que no es infrecuente encontrar descaradamente incluso en los programas de formación de las iglesias y comunidades religiosas.
“Todo lo que hay en el mundo, los deseos de la carne, los deseos de los ojos y la vanagloria de la vida, no viene del Padre, sino que viene del mundo” (1 Juan 2:16). Este “mundo”, entendido como lo explica Juan, precisamente según Juan actúa por fascinación, por atracción y seducción. Al no proceder de Dios, no conduce a Dios. Toda esta realidad se detiene en un encerrarse en sí mismo. Pero durante siglos hemos tenido en el horizonte precisamente un modelo de cómo hacer aparecer formas fascinantes, de una supuesta belleza que con sus formas apela al “serías”, “llegarías a ser”, realidades que evocan el engaño de la serpiente en el jardín de los orígenes (cf. Gn 3,5).
Aparecer. Ser al menos en apariencia un modelo de autorrealización, al menos en algún campo, luego se pueden disimular los otros campos. En cambio, la fe es victoriosa porque en el amor te hace pertenecer al Padre y al Hijo (cf. 1Jn 2,24). Por eso “el que tiene al Hijo tiene la vida, el que no tiene al Hijo de Dios no tiene la vida” (1Jn 5,12). Y quien no tiene la vida que le une en el amor a Dios Padre y a Cristo su Hijo, a través de esa estructura que Juan llama “el mundo”, buscará justificarse, acusando a los demás y vanagloriándose de lo que cree ser.
En cambio, la fe no se busca a sí misma. Al contrario, la fe es incompatible con la estructura de la satisfacción y del ser reconocido por los demás. “¿Y cómo podéis creer vosotros, que recibís gloria unos de otros, y no buscáis la gloria que viene del único Dios?” (Jn 5,44). Aquí: la vida bautismal es incompatible con complacer al mundo y sus ideales.
SEMILLAS es una publicación del Centro Aletti disponible todos los viernes. Cada semana, además del audio de la homilía dominical, estará disponible en el sitio de LIPA un comentario a las lecturas de la Liturgia del Domingo, como así también a las lecturas de la semana.
Kristusov krst, njegov dvig iz Jordanske vode, razprta nebesa, spust Svetega Duha, ki zapolni odnos med Kristusom na zemlji in Očetom v nebesih, ter Očetov glas: »Ti si moj ljubljeni Sin, nad teboj imam veselje« (Mr 1,11) – vse to so elementi, ki jih je Cerkev takoj prepoznala kot podobo vsakega krščenca. Po Apostolskih konstitucijah, zbirki kanonično-bogoslužnih določil iz 4. stoletja, je duhovnik med potopitvijo položil roke na glavo krščenca in izgovoril obrazec: »Ti si moj sin, danes sem te rodil.« S krstom postanemo deležni Kristusa, njegove človeškosti in njegovega življenja kot Božjega Sina. Postanemo deležni njegove osebe Sina, ljubljenega od Očeta. Smo sinovi v Sinu.
Današnje drugo berilo izpostavi, kako je vera neločljivo povezana s tem, da smo rojeni iz Boga Očeta. Toda, kaj v resnici pomenijo besede »biti rojen«? Janez poudarja enost vere in sinovskega življenja, ki smo ga deležni in nam je podarjeno. Vera je sprejetje življenja, ki nas doseže v smrti. Biti prerojeni pomeni, da je eno življenje ugasnilo, umrlo in nas je doseglo drugo življenje. Vera in novo življenje sta torej neločljiva.
Ne gre za to, da bi bila vera stvar načel, idej in nauka, življenje pa nekaj drugega. To so učili tisti, ki jih Janez imenuje »zapeljivci«. Vendar Janez, še močneje pa Pavel, izključita tudi drugo pot, ki se je uveljavila preko kakega filozofskega toka Grkov ali kristjanov iz judovstva: tistih, ki so enostransko poudarjali izpolnjevanje postave. Za ta tok je vera pomenila sprejeti nek nauk, pravilo, potem pa si prizadevati, da bi ga uresničil v življenju: se pravi truditi se, da bi življenje ustrezalo nauku.
Janez v svojih spisih povsem jasno izrazi, da vera pomeni sprejeti dar življenja, ki nam ga Oče daje v Sinu, in da se to življenje – ki priteka iz Očetovega naročja – uresniči v konkretni ljubezni. To življenje je sinovsko, zato ljubi Očeta. Kristus sam namreč pravi: »Naj svet spozna, da ljubim Očeta in da delam tako, kakor mi je naročil Oče« (Jn 14,31).
V Janezovem evangeliju Kristus na veliko načinov izrazi svojo ljubezen do Očeta in skoraj vedno uporabi drugo besedo. Prav iz tega izhaja Janez, ko uporabi besedo »zapoved« ali »zapovedi«, tako v ednini kot v množini. Zapoved je zapoved ljubezni … Zapovedi pa so konkretni izrazi ljubezni. Da bi mogli ljubiti, naj bi bili pozorni na veliko stvari: na okoliščine, na potrebe drugih in predvsem na način, kako si razlagamo ljubezen, da bi bila resnično ljubezen. Kristus pravi: »Če se boste držali mojih zapovedi, boste ostali v moji ljubezni, kakor sem se tudi jaz držal zapovedi svojega Očeta in ostajam v njegovi ljubezni« (Jn 15,10).
Izpolnjevati Kristusove zapovedi pomeni biti v ljubezni, to je posredovati jo drugim – in temu se reče ljubiti. Ko ljubimo, smo ljubljeni, saj je ljubezen šla preko nas. In v tem je večno življenje. Oče je dal Kristusu zapoved, da da življenje; on sam ga da kot zastonjski in svoboden dar (prim. Jn 10,18). Pri Jn 12,50 zaključi: »Vem, da je njegova [Očetova] zapoved večno življenje.« Bog je namreč ljubezen in njegova ljubezen ne pozna konca (prim. 1 Kor 13,8). Prav s tem, ko ljubimo, smo zagotovo udeleženi pri Božjem življenju, ki ga živimo kot sinovsko življenje, torej kot sinovi, oziroma kot bratje in sestre. Zapoved, ki je večno življenje, je ljubezen. Zapovedi so konkretno uresničevanje ljubezni v raznolikosti zgodovine, v ljubezni do bratov in sester. Ljubezen je samo ena, ne obstajata dve ljubezni. Že Solovjov pokaže, da je poskus ločitve ljubezni do Boga in ljubezni do človeka, smrtni strup delovanja greha. Janez namreč pravi, da kdor ljubi tistega, ki je rodil njega, ljubi tudi tistega, ki ga je sam rodil (prim. 1 Jn 5,1).
Vera, zaradi katere sprejmemo to življenje v Kristusu, premaga svet. Vemo, da ima beseda »svet« v Janezovih spisih tudi negativni prizvok. In tako je v tem primeru. Gre za strukturo prevare, preko katere zlo napreduje in si podjarmi tiste, ki se mu pustijo pritegniti, ki so pozorni nanj. V tem smislu je svet stvarnost, ki jo poživlja antikrist. Ta pa je za Janeza popolno nasprotje Kristusa, se pravi stvarnost, ki je povsem nasprotna sinovstvu. Tisti, ki se ujamejo v past njegove privlačnosti, postanejo učitelji in učijo stvari sveta, svet pa jih posluša (prim. 1 Jn 4,3-6). Antikrist in človek sta v sodelovanju izdelala neko strukturo: intelektualno, kulturno, miselno strukturo in strukturo načina, preko katere lahko človek upa, da bo postal nekaj velikega in pomembnega. Vendar Solovjov v svojem besedilu Kratka pripoved o antikristu opozori, da je lahko ta struktura tudi religiozna, to je, da se lahko posluži tudi religije, da bi promovirala človeka, ki ni sin, in da bi živel ljubezen na napačen način, ne po Božje. Gre za strukturo, v kateri človek gleda, kako bi mu lahko vse služilo za to, da se uresniči. Uresničenje sebe – izjemna prevara, ki se nemalokrat prikrade tudi v formacijske programe Cerkve in redovnih skupnosti.
»Kajti vse, kar je v svetu – poželenje mesa, poželenje oči in napuh življenja – ni od Očeta, ampak od sveta« (1 Jn 2,16). Ta »svet« kot ga razloži Janez, deluje preko mikavnosti, privlačnosti, zapeljevanja. Ker ne prihaja od Boga, ne vodi k Bogu. Ustavi se in zapre vase. Mi pa imamo že stoletja v ospredju model, kako izdelati privlačne oblike, domnevno lepoto; model, ki s svojimi oblikami pritiska na »bosta«, »postala bosta«, kar spomni na prevaro kače v rajskem vrtu (prim. 1 Mz 3,5).
Zgledati! Vsaj na videz biti model uresničenja sebe, vsaj na kakem področju, druga področja se potem lahko prikrijejo. Toda vera je zmaga, kajti po veri v ljubezni pripadaš Očetu in Sinu (prim. 1 Jn 2,24). Zato »kdor ima Sina, ima življenje; kdor nima Božjega Sina, nima življenja« (1 Jn 5,12). Kdor pa nima življenja, ki ga v ljubezni združi z Bogom Očetom in s Kristusom, njegovim Sinom, se bo po strukturi, ki jo Janez imenuje »svet«, skušal opravičevati in obtoževati druge ter se hvaliti z nečem, kar si domišlja, da je.
Vera pa ne išče zase. Nasprotno, vera je nezdružljiva s strukturo zadovoljitve in priznanja drugih. »Kako bi mogli verovati vi, ki sprejemate slavo drug od drugega in ne iščete slave od edinega Boga?« (Jn 5,44). Glejte: krstno življenje ni združljivo z ugajanjem svetu in njegovim idealom.
SEMENA je rubrika Centra Aletti, ki je na voljo vsak petek.
Vsak teden je na spletni strani LIPE poleg nedeljske homilije v zvočni obliki (v italijanščini) na voljo tudi poglobitev Božje besede nedeljske ali praznične svete maše.
Kristovo krštenje, njegov izlazak iz vodâ Jordana, nebesa otvorena, silazak Duha Svetoga koji pokriva odnos između Krista na zemlji i Oca na nebu te glas Očev koji kaže: „Ti si Sin moj, Ljubljeni! U tebi mi sva milina!“ (Mk 1,11) – sve su to elementi koje je Crkva odmah prepoznala kao sliku svakog krštenika. Prema Apostolskim konstitucijama, zbirci kanonsko-liturgijskih propisa iz četvrtog stoljeća, svećenik je tijekom uranjanja polagao ruke na glavu krštenika i izgovarao obrazac: „Ti si moj sin, danas sam te rodih“. Krštenjem postajemo zajedničari Krista, njegova čovještva i njegova života kao Sina Božjega. Postajemo zajedničari njegove osobe kao Sina, ljubljenog od Oca. Sinovi smo u Sinu.
Današnje drugo čitanje ističe kako je vjera neodvojivo povezana s rođenjem od Boga Oca. Ali što zapravo znače riječi „biti rođen“? Ivan naglašava jedinstvo vjere i sinovskog života koji nam je udijeljen, koji nam je darovan. Vjera je prihvaćanje života koji nas dohvaća u smrti. Biti preporođeni znači da se jedan život ugasilo, umro, a da nas je drugi život dohvatio. Dakle, vjera i novi život su nerazdvojni.
Nije vjera stvar načela, ideja i naukâ, a život nešto drugo. To su učili oni koje Ivan naziva „zavodnicima“. Ali Ivan, a još snažnije Pavao, uklanjaju jedan drugi put koji se probio uz pomoć filozofske struje Grka ili pak kršćana proizišlih iz židovstva: to jest onih koji su jednostrano naglašavali vršenje zakona. Za tu struju vjera je značila prihvaćanje nekog nauka, pravila, a zatim nastojanje da ga se provede u život: to jest, potruditi se da se život uskladi s tim naukom.
U svojim spisima Ivan sasvim jasno kazuje da je vjera prihvaćanje dara života koji nam Otac dariva u Sinu i da se taj život – koji izvite iz krila Očeva – ostvaruje u konkretnoj ljubavi. Taj život je sinovski, pa zato ljubi Oca. Naime, sam Krist kaže: „Ali neka svijet upozna da ja ljubim Oca i da tako činim kako mi je zapovjedio Otac“ (Iv 14,31).
U Ivanovu Evanđelju Krist izražava svoju ljubav prema Ocu na mnogo načina, a gotovo uvijek korist drugu riječ. Upravo otuda Ivan koristi riječ „zapovijed“ ili „zapovijedi“, kako u jednini tako i u množini. Zapovijed je zapovijed ljubavi… Zapovijedi su konkretni izraz ljubavi. Da bi smo mogli ljubiti, trebamo paziti na mnoge stvari: na okolnosti, na potrebe drugih, a prije svega na način tumačenja ljubavi, da po srijedi doista bude ljubav. Sam Krist kaže: „Budete li čuvali moje zapovijedi, ostat ćete u mojoj ljubavi; kao što sam i ja čuvao zapovijedi Oca svoga te ostajem u ljubavi njegovoj“ (Iv 15,10).
Vršiti Kristove zapovijedi znači biti u ljubavi, to jest prenijeti je drugima – a to se zove ljubiti. Kad ljubimo i sami smo ljubljeni, jer nas je ljubav prožela. A u tome je, zapravo, život vječni. Otac je Kristu zapovjedio da dadne život, on sam ga daje kao besplatan i slobodan dar (usp. Iv 10,18). U Iv 12,50 zaključuje: „I znam: zapovijed njegova (Očeva) jest život vječni“. Naime, Bog je ljubav i njegova ljubav ne poznaje kraja (usp. 1Kor 13,8). Upravo kad ljubimo, zasigurno sudjelujemo u Božjem životu, koji živimo kao sinovski život, to jest kao sinovi, odnosno kao braća i sestre. Zapovijed koja je život vječni jest ljubav. Zapovijedi su konkretno ostvarenje ljubavi u raznolikosti povijesti, ljubeći braću i sestre. Samo je jedna ljubav, ne postoje dvije ljubavi. Već Solovjev pokazuje da je pokušaj odvajanja ljubavi prema Bogu od ljubavi prema čovjeku smrtonosni otrov djelovanja grijeha. Naime, Ivan kaže da onaj koji ljubi roditelja ljubi i rođenoga (usp. 1Iv 5,1).
Vjera, zbog koje prihvaćamo takav život u Kristu, pobjeđuje svijet. Znamo da riječ „svijet“ u Ivanovim spisima također ima i negativnu konotaciju. Tako je i u ovom slučaju. Tu se radi o strukturi prijevare preko koje zlo napreduje i sebi podjarmljuje one koji dopuštaju da ih ono privuče, koji na njega obraćaju pozornost. Štoviše, svijet je u tom smislu stvarnost koju pokreće Antikrist. On je za Ivana potpuna suprotnost Kristu, odnosno stvarnost koja je potpuno suprotstavljena sinovstvu. A oni koji padnu u zamku njegove privlačnosti postaju učitelji i naučavaju ono što je od svijeta, a svijet ih sluša (usp. 1Iv 4,3-6). Antikrist i čovjek su surađivali u izradi određene strukture: intelektualne, kulturalne, misaone strukture i strukture načina preko koje se čovjek može ponadati da će postati nešto veliko i važno. No, Solovjev nas u svom tekstu Kratka povijest o Antikristu upozorava da ta struktura može biti i religijska, to jest može se čak koristiti religijom kako bi promovirala čovjeka koji nije sin, pa da živi ljubav na pogrešan način, koji nije po Božju. To je struktura u kojoj čovjek opaža kako mu sve može poslužiti da ostvari sebe. Samoostvarenje – to je iznimna prijevara koja je nerijetko uvrštena i u formacijske programe Crkve i redovničkih zajednica.
„Jer što je god svjetovno – požuda tijela, i požuda očiju, i oholost života – nije od Oca, nego od svijeta“ (1Iv 2,16). Taj „svijet“, shvaćen onako kako ga Ivan objašnjava, djeluje upravo prema Ivanovu uvjerenju kroz draž, privlačnost i zavođenje. Budući da ne dolazi od Boga, ne vodi k Bogu. Sva se ta stvarnost zaustavlja na zatvaranju u sebe. No, mi stoljećima imamo u prvom planu model kako napraviti privlačne oblike, tobožnju ljepotu; model koji se svojim oblicima oslanja na „bit ćeš“, „postat ćeš“, što podsjeća na zmijinu varku iz rajskog vrta (usp. Post 3,5).
Pojaviti se! Biti barem naizgled model samoostvarenja, barem na nekom području, a onda se druga područja mogu prikriti. Međutim, vjera je pobjednica jer po vjeri u ljubavi pripadaš Ocu i Sinu (usp. 1Iv 2,24). Stoga, „Tko ima Sina, ima život; tko nema Sina Božjega, nema života“ (1Iv 5,12). A onaj tko nema život koji ga u ljubavi sjedinjuje s Bogom Ocem i s Kristom njegovim Sinom, preko strukture koju Ivan naziva „svijetom“, pokušat će se opravdati i optužiti druge, hvastajući se onim što misli da jest.
Vjera pak ne traži za sebe. Naprotiv, vjera je nespojiva sa strukturom udovoljavanja i traženja priznanja od drugih. „Ta kako biste vi vjerovali kad tražite slavu jedni od drugih, a slave od Boga jedinoga ne tražite!“ (Iv 5,44). Vidite: krsni život je nespojiv s ugađanjem svijetu i njegovim idealima.
SJEMENJA je rubrika Centra Aletti dostupna svakoga petka. Svakoga tjedna, osim nedjeljne propovijedi u audio obliku, bit će dostupno na web stranici LIPA produbljivanje nedjeljnih ili blagdanskih čitanja euharistijske liturgije
Chrzest Chrystusa, Jego wyjście z wód Jordanu, rozwarte niebo, zstąpienie Ducha Świętego obejmujące relację między Chrystusem na ziemi a Ojcem w niebie oraz głos Ojca mówiącego: “Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie” (Mk 1,11): te elementy składają się na obraz, który Kościół natychmiast rozpoznał jako odpowiadający każdej ochrzczonej osobie. Zgodnie z Konstytucjami Apostolskimi, zbiorem przepisów kanoniczno-liturgicznych z IV wieku: „Jesteś moim synem, dziś cię zrodziłem” było formułą, którą szafarz wypowiadał, kładąc ręce na głowie ochrzczonego podczas zanurzenia. Chrzest czyni nas uczestnikami Chrystusa, Jego człowieczeństwa i Jego życia jako Syna Bożego. Czyni nas uczestnikami Jego osoby jako umiłowanego Syna Ojca. Jesteśmy synami w Synu.
Dzisiejsze drugie czytanie dokładnie podkreśla, że wiara jest nierozerwalnie związana z byciem zrodzonym przez Boga Ojca. Ale o co tak właściwie chodzi, gdy mówimy “bycie zrodzonym”? Jan podkreśla jedność wiary i synowskiego życia, które jest z nami dzielone, które jest nam dane. Wiara jest przyjęciem życia, które dociera do nas w śmierci. Być zrodzonym oznacza, że jakieś istnienie wymarło, umarło, a dotarło do nas inne życie. Tak więc wiara i nowe życie są nierozłączne.
Nie chodzi o to, że wiara jest kwestią zasad, idei i doktryn, a życie jest czymś innym. Tak nauczali ci, których Jan nazywa “uwodzicielami”. Ale Jan, a jeszcze mocniej Paweł, eliminują także inną drogę, która została stworzona przy pomocy pewnego nurtu filozoficznego Greków lub chrześcijan ze środowiska judaistycznego: tych, którzy jednostronnie polegali na przestrzeganiu prawa. Dla tego nurtu wiara oznacza przyjęcie doktryny, reguły, a następnie dążenie do wprowadzenia jej w życie: to znaczy staranie się, aby życie było zgodne z nauczaniem.
W swoich pismach Jan wyraża z absolutną jasnością, że wiara polega na przyjęciu daru życia, które Ojciec daje nam w Synu i że to życie – wypływające z łona Ojca – urzeczywistnia się w konkrecie miłości. To życie jest synowskie, a zatem kocha Ojca. W rzeczywistości sam Chrystus mówi: “Niech świat się dowie, że Ja miłuję Ojca, i że tak czynię, jak Ojciec mi nakazał” (J 14, 31).
Rzeczywiście, w Ewangelii Jana Chrystus posługuje się wieloma przykładami swojej miłości do Ojca i prawie za każdym razem używa innego słowa. To właśnie stąd Jan używa słowa “przykazanie” lub “przykazania”, zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. Przykazanie jest przykazaniem miłości… Przykazania są wyrazem konkretności miłości. Aby kochać, trzeba zwracać uwagę na wiele rzeczy: okoliczności, potrzeby innych, a przede wszystkim na sposób, w jaki interpretuje się miłość, aby była ona prawdziwie miłością. Sam Chrystus mówi: “Jeśli będziecie zachowywać moje przykazania, będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja zachowałem przykazania Ojca mego i trwam w Jego miłości” (J 15, 10).
Dlatego wypełnianie przykazań Chrystusa oznacza bycie w miłości, co przekłada się na przekazywanie jej innym – i to nazywa się kochaniem. Kochając, jesteśmy kochani, ponieważ przenika nas miłość. I w tym rzeczywiście leży życie wieczne. Poleceniem Ojca dla Chrystusa było dać życie, On sam daje je jako wolny i darmowy dar (por. J 10,18). W Ewangelii Jana 12,50 stwierdza: “Ja wiem, że przykazanie Jego (Ojca) jest życiem wiecznym”. Rzeczywiście, Bóg jest miłością, a Jego miłość nie zna końca (por. 1Kor 13, 8). To właśnie miłość jest naszym pewnym uczestnictwem w życiu Bożym, którego doświadczamy jako synowie, a więc jako bracia i siostry. Przykazaniem, które jest życiem wiecznym, jest miłość, przykazania zaś są konkretną jej realizacją w różnorodności historii, kochając braci i siostry. Miłość jest jedna, nie ma dwóch miłości. Już Sołowjow pokazuje, że próba oddzielenia miłości do Boga od miłości do człowieka jest śmiertelną trucizną działania grzechu. W rzeczywistości Jan mówi, że kto miłuje Tego, który go zrodził, miłuje także tego, który został przez Niego zrodzony (por. 1J 5, 1).
Ta wiara, która sprawia, że przyjmujemy życie w Chrystusie, zwycięża świat. Wiemy, że słowo “świat” w tekstach św. Jana ma również negatywną konotację, tak jak w tym przypadku. Chodzi o strukturę oszustwa, poprzez którą zło postępuje i usidla tych, którzy dają się mu porwać, którzy zwracają na nie uwagę. Co więcej, świat w tym sensie jest rzeczywistością ożywianą przez Antychrysta, który dla Jana jest dokładnie przeciwieństwem Chrystusa, to znaczy rzeczywistością radykalnie przeciwną synostwu. A ci, którzy wpadają w pułapkę jego fascynacji, stają się nauczycielami i nauczają rzeczy tego świata, a świat ich słucha (por. 1 J 4, 3-6).
Tak więc istnieje struktura wypracowana we współpracy między Antychrystem a człowiekiem. Intelektualna, kulturowa, mentalna i rodzajowa struktura, dzięki której człowiek może mieć nadzieję stać się kimś wielkim i ważnym. Ale Sołowjow, w swoim tekście Krótka opowieść o Antychryście, ostrzega nas, że ta struktura może być również religijna, to znaczy, że również religię można wykorzystywać do promowania człowieka, który nie jest synem i do życia fałszywą miłością, nie według Boga. Struktura, dzięki której człowiek dostrzega, jak wszystko może mu służyć do samorealizacji. Samorealizacja – oto wyjątkowe oszustwo, które nierzadko jest rażąco spotykane nawet w kościelnych programach formacyjnych i wspólnotach religijnych.
“Wszystko bowiem, co jest na świecie, a więc pożądliwość ciała, pożądliwość oczu i pycha tego życia, nie pochodzi od Ojca, lecz od świata” (1J 2,16). Ten “świat”, rozumiany jest tak, jak wyjaśnia go Jan, bo właśnie według Jana działa on poprzez fascynację, przyciąganie i uwodzenie. Nie pochodzi od Boga, nie prowadzi do Boga. Cała ta rzeczywistość zatrzymuje się na zamknięciu w sobie.
Przez wieki mieliśmy na horyzoncie właśnie model tego, jak sprawić, by formy wydawały się fascynujące, o rzekomym pięknie, które swoimi wzorcami odwołują się do “byłbyś”, “stałbyś się”, do tych rzeczywistości, które przywołują oszustwo węża w ogrodzie początków (por. Rdz 3,5).
Ukazywać się! Być przynajmniej z pozoru wzorem samorealizacji, przynajmniej w jakiejś dziedzinie, wtedy inne dziedziny mogą być zamaskowane. Wiara natomiast zwycięża, ponieważ w miłości sprawia, że należysz do Ojca i Syna (por. 1J 2,24). Dlatego “ten, kto ma Syna, ma życie, a kto nie ma Syna Bożego, nie ma też i życia” (1J 5,12). A kto nie ma życia, które jednoczy go w miłości z Bogiem Ojcem i Chrystusem, Jego Synem, poprzez tę strukturę, którą Jan nazywa “światem”, będzie próbował się usprawiedliwić, oskarżając innych i chlubiąc się tym, za kogo się uważa.
Wiara natomiast nie szuka samej siebie. Wręcz przeciwnie, wiara jest nie do pogodzenia ze strukturą zaspokojenia i uznania ze strony innych. “Jak możecie uwierzyć, skoro od siebie wzajemnie odbieracie chwałę, a nie szukacie chwały, która pochodzi od samego Boga?” (J 5, 44). Dlatego życie chrzcielne jest nie do pogodzenia z podobaniem się światu i jego ideałom.
ZIARNA są rubryką Centro Aletti udostępnianą każdego piątku. Każdego tygodnia, oprócz homilii niedzielnej w formie audio, na stronie LIPA będzie do dyspozycji pogłębienie czytań liturgicznych z eucharystii niedzielnej bądź świątecznej
