Approfondimento delle letture della liturgia
Profundización de las lecturas de la liturgia
Poglobitev Božje besede
Produbljivanje liturgijskih tekstova
Pogłębienie czytań liturgicznych
![[SEMI] V DOMENICA DI PASQUA (Anno B) 2](https://www.edizionilipa.com/wp-content/uploads/2024/04/052-042-2007-Policlinico-Umberto-I-Roma-Italia-Sfondo-s-400x400.jpg "[SEMI] V DOMENICA DI PASQUA (Anno B) 2")
“Figlioli, non amiamo a parole né con la lingua, ma con i fatti e nella verità” (1Gv 3,18).
Giovanni ci averte che esiste una possibile illusione nella vita spirituale dei battezzati.
Ci si può illudere che basti avere buone idee, usare parole buone, conformi alla giusta dottrina e già sentirsi a posto.
Nel sottofondo si apre un gravissimo dualismo.
La questione che non è possibile evitare è proprio questa: Qual è il nostro fondamento (cf 1Cor 3,11)?
Qual è la radice dalla quale si cresce (cf Gv 15,5)?
Da cosa è abitato il nostro cuore (cf Mt 12,34)?
Le nostre parole e opere c’entrano qualcosa con queste realtà: fondamento, radice, cuore?
Da dove provengono le nostre parole, i nostri comportamenti, le nostre azioni?
Cosa trasmettono?
La verità in Giovanni non significa solo vedere la trasparenza delle cose e delle parole. La verità in san Giovanni riguarda la luce, che è la vita di Dio come comunione, e dunque come amore.
“Dio è luce e in lui non c’è tenebra alcuna. Se diciamo di essere in comunione con lui e camminiamo nelle tenebre, siamo bugiardi e non mettiamo in pratica la verità” (1Gv 1,5-6).
Cos’è la tenebra?
Un’assenza di Dio, una realtà vissuta senza Dio.
Infatti, nel Vangelo, Giovanni precisa riguardo a questo che chi preferisce le tenebre è proprio colui che fa le cose a partire da sé stesso, senza tener conto di Dio. Perciò non vuole che si scopra che sono fatte senza Dio (cf Gv 3,19-20).
“Invece chi fa la verità viene verso la luce, perché appaia chiaramente che le sue opere sono state fatte in Dio” (Gv 3,21).
Perché si può anche pensare e addirittura proclamare che si fanno le cose in nome di Dio, ma in realtà non è così.
Chi agisce così teme la luce, perché non si scopra questa falsità di fondo.
Invece, fare la verità vuol dire fare le cose in Dio.
Ma cosa vuol dire fare le cose in Dio?
Le opere sono sempre intese come manifestazione di chi le compie. E la manifestazione di chi le compie non finisce con lui, perché la verità è comunionale, fa vedere con chi è coinvolto colui che le compie.
Allora, le opere manifestano la verità di chi le sta compiendo, ossia, con chi egli vive la sua comunione.
“Le opere che io compio nel nome del Padre mio, queste danno testimonianza di me” (Gv 10,25).
Cristo compie le opere, ma nel nome del Padre. Per questo le opere danno testimonianza di lui, cioè rivelano, dicono, fanno vedere che lui è il Figlio.
Questa relazione con il Padre è così forte che Egli sottolinea chiaramente: “Se non compio le opere del Padre mio, non credetemi; ma se le compio, anche se non credete a me, credete alle opere, perché sappiate e conosciate che il Padre è in me, e io nel Padre” (Gv 10,37-38).
Le opere, proprio perché vengono dalla comunione tra il Padre e il Figlio, rimangono testimoni credibili per sempre.
E, anche se uno per le sue convinzioni e ideologie non può accettare le parole dette, le dovrà costatare nelle opere, perché queste opere dicono e manifestano costitutivamente le parole di colui che ha fatto le opere.
Tranne nel caso in cui colui che non vuole sentire non vuole neanche vedere, e con ciò opta per le tenebre, cioè si chiude nella morte.
La verità della quale si vive, si respira, si parla e si agisce è la relazione tra il Padre e il Figlio.
“Credete a me: io sono nel Padre e il Padre è in me. Se non altro, credetelo per le opere stesse” (Gv 14,11).
Non si possono separare le sue parole dalle opere, perché le une e le altre vengono dalla verità, cioè dall’amore tra il Padre e il Figlio.
“Io dico quello che ho visto presso il Padre” (Gv 8,38).
Questo è estremamente interessante: la sua parola viene da una visione, da ciò che ha visto presso il Padre.
“Il Figlio da se stesso non può fare nulla, se non ciò che vede fare dal Padre; quello che egli fa, anche il Figlio lo fa allo stesso modo” (Gv 5,19).
L’opera del Figlio manifesta il Padre che è all’origine, manifesta il Figlio che la compie e manifesta la verità, cioè la comunione del Padre e del Figlio.
Ecco, questa è una visione organica, comunionale, ecclesiale!
“Vi ho chiamato amici, perché tutto ciò che ho udito dal Padre mio l’ho fatto conoscere a voi” (Gv 15,15).
Lui ci trasmette le parole del Padre, facendoci partecipi di questa comunione. E la nostra condizione cambia. Siamo amici.
L’amore, come abbiamo detto domenica scorsa, è un’arte della trasmissione.
Prendiamo l’arte come un esempio all’interno della nostra storia culturale degli ultimi secoli.
Possiamo constatare come già da molti secoli, all’interno della tradizione cristiana, sia nata una visione dell’arte che non è la trasmissione. Anzi è una concezione dell’arte che si concentra nell’espressione dell’artista stesso.
Si vuole essere originali ad ogni costo. Ma questo è probabilmente già l’effetto di una impostazione culturale molto più ampia. L’arte è semplicemente espressione di un tale modo di esistenza, dove tutto è impostato sull’individuo.
Allora, in questo modo si apre la strada a tante frantumazioni e dualismi di ogni specie.
E quello che diventa il dramma è proprio l’originalità, intesa come invenzione di un’espressione formale mai vista. Infatti, cercando un’espressione di sé totalmente soggettiva, si produce proprio una grande incomunicabilità. E questo diventa una negazione della comunione.
Se uno crea tutto secondo una sua forma espressiva, secondo un suo linguaggio, chi lo capisce più?
Perciò, dopo un periodo di un tale individualismo, segue un’onda contraria che è la riduzione di tutto a una sola modalità di comunicazione.
Ecco i nostri tempi.
Ma l’unica realtà che è assolutamente personale e irriducibile a qualsiasi altra cosa è l’amore (lo spiega in un modo eccezionale il grande scrittore Ivan Cankar nel suo scritto “La tazzina di caffè”).
Non è possibile intendere l’originalità in modo individualista, cercare delle forme e un linguaggio unico e allo stesso modo è impossibile ridurre tutto e tutti a un unico modo di comunicazione.
Perché questi due modi sono semplicemente fuori dall’amore.
Ma questo, in una cultura che per secoli ha definito la persona come “sostanza individuale”, è difficile da cogliere. Figuriamoci vivere secondo un’impostazione comunionale.
La persona come espressione e realizzazione della comunione per definizione è manifestazione dell’amore, del dono della vita che, attraversando la propria umanità, si tinge dei colori personali.
Le opere testimoniano il Padre, il Figlio, il Signore nostro Gesù Cristo e le stesse opere testimoniano e manifestano la nostra comunione ecclesiale.
Questo è proprio il nocciolo del linguaggio liturgico.
Ma, anche qui, quanti scivoloni abbiamo fatto!
Da un lato un’urgenza di essere tutti uguali come il battaglione di un esercito. E dall’altro l’urgenza di dimostrare un aspetto soggettivo ad ogni costo.
“Ma se camminiamo nella luce, come egli è nella luce, siamo in comunione gli uni con gli altri, e il sangue di Gesù, il Figlio suo, ci purifica da ogni peccato” (1Gv 1,7).
Dalla comunione – al perdono. Il perdono non è comprensibile in una cultura individuocentrica ed è per questo che i nostri secoli non hanno sviluppato una vera spiritualità del perdono. Il perdono è una dimensione inseparabile dalla comunione. Per questo oggi, anche nella Chiesa, si sono aperte strade che bypassano il perdono e la misericordia e agiscono secondo modi assolutamente fuori dall’amore. Tanto è vero che il Concilio Vaticano II colloca anche il sacramento della riconciliazione nella dimensione della Chiesa e non semplicemente nel rapporto uomo-Dio.
Dunque, tornando con un po’ più di chiarezza al primo versetto della liturgia di oggi, vediamo che forse la trappola dell’illusione è stata purtroppo molto efficace.
Possiamo concludere con alcune domande che toccano questa grande illusione, e dunque deviazione.
Com’è la nostra educazione e formazione riguardo all’amore verso il prossimo?
Se l’arte che in questi ultimi 4-5 secoli ha acquistato importanza fa emergere l’uomo come colui che compie l’opera, è difficile che questo parametro non sia valso in altri campi della cultura, dell’educazione, della vita sociale.
Il nocciolo della questione è il seguente: io devo amare, devo accettare l’altro, devo aiutare l’altro, oppure: Signore, qui e ora attraversa la mia umanità con il tuo amore, affinché l’altro possa sentire l’amore. Che differenza!
Come io sperimento che tu mi ami, fa’ che questa persona possa sentire attraverso di me questo tuo dono del tuo amore assolutamente gratuito.
Come il Padre ha amato te e tu hai amato me, che io possa trasmettere questo amore a chiunque incontro.
In questo modo non è possibile arrivare alla sdoppiatura tra la parola e l’opera, come è anche impossibile sentirsi amati e non amare gli altri.
Proprio in questo è il comandamento di Cristo.
SEMI è la rubrica del Centro Aletti disponibile ogni venerdì.
Ogni settimana, oltre all’omelia della domenica in formato audio, sarà disponibile sul sito LIPA un approfondimento delle letture della liturgia eucaristica domenicale o festiva.
“Hijitos, no amemos de palabra ni de lengua, sino con obras y de verdad” (1Jn 3,18). Juan nos dice que existe una posible ilusión en la vida espiritual del bautizado. Uno puede engañarse a sí mismo pensando que basta con tener buenas ideas, usar buenas palabras, ajustarse a la doctrina correcta, y ya se siente bien. En el fondo hay un dualismo muy grave.
La pregunta ineludible es precisamente ésta: ¿Cuál es nuestro fundamento (cf. 1 Co 3,11)? ¿Cuál es la raíz de la que crecemos (cf. Jn 15,5)? ¿De qué está habitado nuestro corazón (cf. Mt 12,34)? ¿Tienen algo que ver nuestras palabras y nuestros actos con estas realidades: fundamento, raíz, corazón? ¿De dónde proceden nuestras palabras, nuestros comportamientos, nuestras acciones? ¿Qué transmiten?
La verdad en San Juan no consiste sólo en ver la transparencia de las cosas y de las palabras. La verdad en san Juan tiene que ver con la luz, que es la vida de Dios como comunión y, por tanto, como amor. “Dios es luz y en él no hay tinieblas. Si decimos que estamos en comunión con él y andamos en tinieblas, somos mentirosos y no practicamos la verdad” (1 Jn 1,5-6).
¿Qué es la oscuridad? Una ausencia de Dios, una realidad vivida sin Dios. De hecho, en el Evangelio, Juan especifica al respecto que quien prefiere las tinieblas es precisamente quien hace las cosas a partir de sí mismo, sin tener en cuenta a Dios. Por eso no quiere que se descubra que están hechas sin Dios (cf. Jn 3,19-20).
“Por el contrario, el que hace la verdad se acerca a la luz, para que aparezca claramente que sus obras han sido hechas en Dios” (Jn 3,21).
Pues bien se puede pensar e incluso proclamar que se hacen las cosas en nombre de Dios, pero en realidad no es así. Los que actúan así temen la luz, no sea que se descubra esta falsedad subyacente.
En cambio, hacer la verdad es hacer las cosas en Dios. Pero, ¿qué significa hacer las cosas en Dios? Las obras se entienden siempre como la manifestación de quien las hace. Y la manifestación del que las hace no termina en él, porque la verdad es comunitaria, muestra con quién está implicado el que las hace. Así, las obras manifiestan la verdad de quien las hace, es decir, con quién vive su comunión.
“Las obras que yo hago en nombre de mi Padre, éstas dan testimonio de mí” (Jn 10,25). Cristo realiza obras, pero en nombre del Padre. Por eso las obras dan testimonio de Él, es decir, revelan, muestran que Él es el Hijo. Esta relación con el Padre es tan fuerte que Él subraya claramente: “Si no hago las obras de mi Padre, no me creáis; pero si las hago, aunque no me creáis a mí, creed a las obras, para que conozcáis y sepáis que el Padre está en mí y yo en el Padre” (Jn 10,37-38). Las obras, precisamente porque proceden de la comunión entre el Padre y el Hijo, permanecen como testigos creíbles para siempre.
Y, aunque uno no pueda aceptar las palabras pronunciadas a causa de sus convicciones e ideologías, tendrá que testimoniarlas en las obras, porque éstas dicen y manifiestan constitutivamente las palabras de quien las hizo. Salvo cuando el que no quiere oír tampoco quiere ver, y opta así por la oscuridad, es decir, se encierra en la muerte.
La verdad de la que se vive, respira, habla y actúa es la relación entre el Padre y el Hijo. “Creedme: Yo estoy en el Padre y el Padre está en Mí. Si no, creedlo por las obras mismas” (Jn 14,11). No se pueden separar sus palabras de sus obras, pues ambas proceden de la verdad, es decir, del amor entre el Padre y el Hijo. “Yo digo lo que he visto con el Padre” (Jn 8,38).
Esto es sumamente interesante: su palabra procede de una visión, de lo que ha visto del Padre. “El Hijo no puede hacer nada por sí mismo, sino lo que ve hacer al Padre; lo que éste hace, también lo hace el Hijo de la misma manera” (Jn 5,19). La obra del Hijo manifiesta al Padre que está en el origen, manifiesta al Hijo que la realiza y manifiesta la verdad, es decir, la comunión del Padre y del Hijo. He aquí una visión orgánica, comunitaria, eclesial.
“Os he llamado amigos, porque todo lo que he oído a mi Padre os lo he dado a conocer” (Jn 15,15). Él nos transmite las palabras del Padre, haciéndonos partícipes de esta comunión. Y nuestra condición cambia. Somos amigos.
El amor, como decíamos el domingo pasado, es un arte de transmisión. Tomemos como ejemplo el arte dentro de nuestra historia cultural de los últimos siglos.
Podemos ver cómo ya desde hace muchos siglos, dentro de la tradición cristiana, nació una visión del arte que no es transmisión. Al contrario, es una concepción del arte que se centra en la expresión del propio artista.
Se quiere ser original a toda costa. Pero probablemente esto ya es el efecto de un enfoque cultural mucho más amplio. El arte es simplemente una expresión de esa forma de existencia, en la que todo está puesto en el individuo. Esto abre el camino a todo tipo de rupturas y dualismos. Y lo que se convierte en el drama es precisamente la originalidad, entendida como la invención de una expresión formal nunca antes vista.
De hecho, al buscar una autoexpresión totalmente subjetiva, se produce precisamente una gran incomunicabilidad. Y esto se convierte en una negación de la comunión. Si uno crea todo según su propia forma de expresión, según su propio lenguaje, ¿quién lo entiende ya?
Por eso, tras un periodo de tal individualismo, sigue una ola opuesta que es la reducción de todo a un solo modo de comunicación. Estos son nuestros tiempos.
Pero la única realidad absolutamente personal e irreductible a todo lo demás es el amor (el gran escritor Ivan Cankar lo explica de manera excepcional en su obra “La taza de café”).
No es posible entender la originalidad de forma individualista, buscar formas y lenguajes únicos, y del mismo modo es imposible reducir todo y a todos a un único modo de comunicación, porque estas dos formas están simplemente fuera del amor.
Pero esto, en una cultura que durante siglos ha definido a la persona como “sustancia individual”, es difícil de comprender. Y mucho menos vivir según un planteamiento comunitario.
La persona como expresión y realización de la comunión es, por definición, manifestación del amor, del don de la vida, que se tiñe de colores personales a su paso por la propia humanidad.
Las obras dan testimonio del Padre, del Hijo, de nuestro Señor Jesucristo, y las obras mismas dan testimonio y manifiestan nuestra comunión eclesial. Este es precisamente el núcleo del lenguaje litúrgico. Pero, incluso aquí, ¡cuántos deslices hemos cometido!
Por un lado, una urgencia de ser todos iguales como el batallón de un ejército. Y, por otra, la urgencia de demostrar un punto subjetivo a toda costa. “Pero si andamos en la luz, como él está en la luz, estamos en comunión unos con otros, y la sangre de Jesús, su Hijo, nos limpia de todo pecado” (1 Jn 1,7).
De la comunión – al perdón. El perdón no es comprensible en una cultura individuocéntrica, razón por la cual nuestros siglos no han desarrollado una verdadera espiritualidad del perdón. El perdón es una dimensión inseparable de la comunión. Por eso hoy, incluso en la Iglesia, se han abierto caminos que eluden el perdón y la misericordia y actúan de forma absolutamente desamorada. Tanto es así que también el Concilio Vaticano II sitúa el sacramento de la reconciliación en la dimensión de la Iglesia y no simplemente en la relación entre el hombre y Dios.
Así pues, volviendo con un poco más de claridad al primer verso de la liturgia de hoy, vemos que tal vez la trampa de la ilusión fue, por desgracia, muy eficaz. Podemos concluir con algunas preguntas que tocan esta gran ilusión, y por tanto desviación.
¿Cómo es nuestra educación y formación con respecto al amor al prójimo? Si el arte, que ha ganado en importancia en los últimos 4-5 siglos, pone en evidencia al hombre como el que hace la obra, es difícil que este parámetro no se aplique en otros campos de la cultura, de la educación, de la vida social.
El quid de la cuestión es: debo amar, debo aceptar al otro, debo ayudar al otro, o bien: Señor, aquí y ahora cruza mi humanidad con tu amor, para que el otro pueda sentir amor. ¡Qué diferencia!
Mientras experimento que tú me amas, haz que esta persona sienta a través de mí este don de tu amor absolutamente gratuito. Como el Padre te ha amado y tú me has amado, que yo transmita este amor a quien encuentre. De este modo no es posible llegar a una escisión entre palabra y obra, como tampoco es posible sentirse amado y no amar a los demás.
Precisamente en esto consiste el mandamiento de Cristo.
SEMILLAS es una publicación del Centro Aletti disponible todos los viernes. Cada semana, además del audio de la homilía dominical, estará disponible en el sitio de LIPA un comentario a las lecturas de la Liturgia del Domingo, como así también a las lecturas de la semana.
»Otroci, ne ljubimo z besedo, tudi ne z jezikom, ampak v dejanju in resnici« (1 Jn 3,18).
Janez nas opozori, da v življenju krščenih lahko pride do iluzije.
Lahko se slepimo, da je dovolj, da imamo dobre ideje, govorimo lepe besede, skladne s pravim naukom in se že čutimo na mestu.
V ozadju tega pa je zelo resen dualizem.
Vprašanje, ki se mu ne moremo izogniti, je: Kaj je naš temelj (prim. 1 Kor 3,11)?
Iz katere korenine rastemo (prim. Jn 15,5)?
S čim je naseljeno naše srce (prim. Mt 12,34)?
Ali imajo naše besede in dejanja kaj opraviti s temi stvarnostmi: temelj, korenina, srce?
Od kod izvirajo naše besede, obnašanje, dejanja?
Kaj sporočajo?
Pri Janezu resnica ne pomeni samo videti prosojnost stvari in besed. Pri svetem Janezu resnica zadeva luč, ki je Božje življenje kot občestvo in zato kot ljubezen.
»Bog je luč in v njem ni nobene teme. Če rečemo, da smo v občestvu z njim, pa kljub temu hodimo v temi, lažemo in ne ravnamo v skladu z resnico« (1 Jn 1,5-6).
Kaj je tema?
Odsotnost Boga, resničnost, ki jo živimo brez Boga.
Glede tega Janez v evangeliju pove, da tisti, ki ima raje temo, dela iz samega sebe in ne upošteva Boga. Zato noče, da bi se odkrilo, da so stvari narejene brez Boga (prim. Jn 3,19-20).
»Kdor pa se ravna po resnici, pride k luči, da se razkrije, da so njegova dela narejena v Bogu« (Jn 3,21).
Lahko namreč mislimo in celo oznanjamo, da delamo v Božjem imenu, dejansko pa ni tako.
Kdor dela tako, se boji luči, da se ne bi odkrila ta temeljna neresničnost.
Ravnati se po resnici pa pomeni delati v Bogu.
Toda kaj pomeni delati v Bogu?
Dela vedno razodevajo tistega, ki jih dela. Razodetje tistega, ki jih dela, pa se ne konča z njim, kajti resnica je občestvena in pokaže tiste, s katerimi je povezan človek, ki jih opravlja.
Dela torej pokažejo resnico tistega, ki jih opravlja, oziroma s kom živi občestvo.
»Dela, ki jih opravljam v imenu svojega Očeta, ta pričajo o meni« (Jn 10,25).
Kristus opravlja dela, toda v Očetovem imenu. Zato dela pričujejo o njem, kar pomeni, da razodevajo, govorijo in pokažejo, da je on Sin.
Ta odnos z Očetom je tako močan, da sam jasno pove: »Če ne opravljam del svojega Očeta, mi ne verjemite; če pa jih opravljam, verjemite delom, če že ne verjamete meni, da boste spoznali in spoznavali, da je Oče v meni in jaz v Očetu« (Jn 10,37-38).
Ker dela izhajajo iz občestva med Očetom in Sinom, za vedno ostanejo verodostojne priče.
Čeprav kdo zaradi svojih prepričanj in ideologij ne more sprejeti izrečenih besed, jih bo moral prepoznati v delih, saj ta dela govorijo in razodevajo besede tistega, ki jih je naredil.
Razen v primeru, da tisti, ki noče slišati, tudi videti noče in zato izbere temo, se pravi, da se zapre v smrt.
Resničnost, iz katere živimo, dihamo, govorimo in delujemo, je odnos med Očetom in Sinom.
»Verujte mi, da sem jaz v Očetu in Oče v meni; če pa tega ne verujete, verujte zaradi del samih« (Jn 14,11).
Njegovih besed ne moremo ločiti od del, kajti oboje izhaja iz resnice, to je iz ljubezni med Očetom in Sinom.
»Jaz govorim, kar sem videl pri Očetu« (Jn 8,38).
To je nadvse zanimivo: njegova beseda izhaja iz videnja, iz tega, kar je videl pri Očetu.
»Sin ne more delati ničesar sam od sebe, ampak le to, kar vidi, da dela Oče; kar namreč dela on, dela enako tudi Sin« (Jn 5,19).
Sinovo delo razodeva Očeta, ki je izvor, razodeva Sina, ki ga izvršuje in razodeva resnico, to je občestvo Očeta in Sina.
To je organski, občestveni, cerkveni pogled!
»Vas sem imenoval prijatelje, ker sem vam razodel vse, kar sem slišal od svojega Očeta« (Jn 15,15).
On nam posreduje Očetove besede in nas udeleži pri tem občestvu. In naš položaj se spremeni. Prijatelji smo.
Ljubezen je umetnost prenašanja, smo dejali preteklo nedeljo.
Vzemimo kot primer umetnost znotraj naše kulturne zgodovine zadnjih stoletij.
Opazimo lahko, da je, znotraj krščanskega izročila, že precej stoletij nastajala vizija umetnosti, ki ni prenašanje. Nasprotno, gre za zasnovo umetnosti, ki je osredotočena na izraz umetnika samega.
Človek bi na vsak način rad bil izviren. Vendar je verjetno to že učinek veliko širšega kulturnega pristopa. Umetnost je zgolj izraz načina bivanja, kjer je vse osnovano na posamezniku.
Na ta način pa se odpre pot raznim razpršenostim in razdvojenostim vseh vrst.
To, kar postane dramatično, je prav izvirnost, ki je razumljena kot iznajdba formalnega izraza, ki ga še nismo videli. V iskanju povsem subjektivnega izraza sebe se ustvari velika nekomunikativnost. To pa postane zanikanje občestva.
Če človek vse ustvarja v skladu s svojo izrazno obliko, v skladu s svojim jezikom, kdo ga še lahko razume?
Obdobju takega individualizma zato sledi nasprotni val, ki je skrčenje vsega na en sam način izražanja.
To je naš čas.
Edina resničnost, ki je povsem osebna in se je ne da skrčiti na kaj drugega, pa je ljubezen (na izjemen način to razloži veliki pisatelj Ivan Cankar v svojem delu »Skodelica kave«).
Izvirnosti ne moremo razumeti na individualističen način, v iskanju edinstvenih oblik in jezika, in prav tako je nemogoče skrčiti vse in vsakogar na en sam način komunikacije.
Kajti ta dva načina sta zunaj ljubezni.
To pa je v kulturi, ki že več stoletij opredeljuje osebo kot »individualna substanca«, težko dojeti. Kaj šele živeti na občestven način.
Oseba kot izraz in uresničenje občestva je po definiciji razodevanje ljubezni, daru življenja, ki gre skozi človeškost in se obarva z barvo vsake osebe.
Dela pričujejo o Očetu, o Sinu, našem Gospodu Jezusu Kristusu, in ista dela pričujejo ter razodevajo naše cerkveno občestvo.
To je srčika bogoslužne govorice.
Toda tudi tu nam je tolikokrat spodrsnilo!
Z ene strani nujnost, da bi bili vsi enaki, kot vojaška četa.
Z druge strani pa nujnost na vsak način dokazati kak subjektiven vidik.
»Če pa hodimo v luči, kakor je v luči on sam, smo med seboj v občestvu in kri njegovega Sina Jezusa nas očiščuje vsakega greha« (1 Jn 1,7).
Od občestva do odpuščanja. V individualno usmerjeni kulturi se odpuščanja ne da razumeti, zato v zadnjih stoletjih nismo razvili resnične duhovnosti odpuščanja. Odpuščanje je neločljiva razsežnost občestva. Zato so danes, tudi v Cerkvi, odprte poti, ki zaobidejo odpuščanje in usmiljenje ter delujejo na načine, ki so povsem izven ljubezni. Zato 2. vatikanski koncil postavi tudi zakrament sprave v razsežnost Cerkve in ne zgolj v odnos človek-Bog.
Če se z nekoliko večjo jasnostjo vrnemo k prvi vrstici današnjega drugega berila, vidimo, da je bila morda past iluzije žal zelo uspešna.
Zaključimo lahko z nekaj vprašanji, ki zadevajo to veliko iluzijo in s tem stranpot.
Kako je z našo vzgojo in izobraževanjem glede ljubezni do bližnjega?
Če umetnost, ki je v zadnjih štirih do petih stoletjih zavzela pomembno mesto, izpostavlja človeka kot tistega, ki opravlja dela, je težko, da ta dejavnik ne bi vplival na druga področja kulture, vzgoje in družbenega življenja.
Bistvo vprašanja je naslednje: Moram ljubiti, moram spreti drugega, moram pomagati drugemu, ali: Gospod, naj gre tvoja ljubezen skozi mojo človeškost, da bi drugi lahko občutil ljubezen. Kakšna razlika!
Kakor jaz občutim, da me ljubiš, daj, da bo tudi ta oseba lahko začutila preko mene ta dar tvoje povsem zastonjske ljubezni.
Kakor je Oče ljubil tebe in si ti ljubil mene, naj tudi jaz posredujem to ljubezen vsakemu, ki ga srečam.
Na ta način ne moremo priti do dvojnosti med besedo in dejanjem, in prav tako je nemogoče, da bi se čutili ljubljeni in ne bi ljubili drugih.
Prav v tem je Kristusova zapoved.
SEMENA je rubrika Centra Aletti, ki je na voljo vsak petek.
Vsak teden je na spletni strani LIPE poleg nedeljske homilije v zvočni obliki (v italijanščini) na voljo tudi poglobitev Božje besede nedeljske ali praznične svete maše.
„Dječice, ne ljubimo riječju i jezikom, već djelom i istinom“ (1Iv 3,18).
Ivan nas upozorava da se u duhovnom životu krštenika može pojaviti iluzija.
Možemo se zavaravati da je dovoljno imati dobre ideje, govoriti lijepe riječi, koje su u skladu s pravim naukom i samim time misliti da smo sasvim u redu.
U pozadini toga stoji vrlo ozbiljan dualizam.
Pitanje, koje ne možemo izbjeći, je: Što je naš temelj (usp. 1Kor 3,11)?
Iz kojeg korijena rastemo (usp. Iv 15,5)?
Čime je ispunjeno naše srce (usp. Mt 12,34)?
Imaju li naše riječi i djela ikakve veze s tim stvarnostima: temeljem, korijenom, srcem?
Odakle dolaze naše riječi, ponašanja, djelovanja?
Što prenose?
Za Ivana istina ne znači samo vidjeti razvidnost stvari i riječi. Za svetog Ivana Istina se tiče svjetla, koje je Božji život kao zajedništvo i stoga kao ljubav.
„Bog je svjetlost i tame u njemu nema nikakve! Reknemo li da imamo zajedništvo s njim, a u tami hodimo, lažemo i ne činimo istine“ (1Iv 1,5-6).
Što je tama?
Odsutnost Boga, stvarnost koju živimo bez Boga.
Glede toga Ivan u Evanđelju kaže da onaj koji više voli tamu radi po svome i ne uvažava Boga. Stoga ne želi da se otkrije da su stvari učinjene bez Boga (usp. Iv 3,19-20).
„A tko čini istinu, dolazi k svjetlosti nek bude bjelodano da su djela njegova u Bogu učinjena“ (Iv 3, 21).
Možemo misliti, pa čak i proglašavati da radimo u Božje ime, a da zapravo nije tako.
Tko tako postupa boji se svjetla, da se ne bi otkrila ta temeljna lažnost.
S druge strane, činiti istinu znači činiti stvari u Bogu.
Ali što znači raditi u Bogu?
Djela uvijek očituju onoga tko ih čini. Očitovanje onoga koji ih čini ne završava s njim, nego –jer je istini svojstveno zajedništvo– pokazuje s kim je povezan onaj koji čini ta djela.
Dakle, djela očituju istinu onoga koji ih čini, odnosno s kim on živi zajedništvo.
„Djela što ih ja činim u ime Oca svoga – ona svjedoče za mene“ (Iv 10,25).
Krist čini djela, ali u ime Oca. Zato djela svjedoče o njemu, to jest otkrivaju, govore, pokazuju da je On Sin.
Taj je odnos s Ocem toliko jak da On sam jasno kaže: „Ako ne činim djela Oca svoga, nemojte mi vjerovati. Ali ako činim, sve ako meni i ne vjerujete, djelima vjerujte pa uvidite i upoznajte da je Otac u meni i ja u Ocu“ (Iv 10,37-38).
Budući da djela proizlaze iz zajedništva Oca i Sina, ona zauvijek ostaju vjerodostojni svjedoci.
Čak i ako netko zbog svojih uvjerenja i ideologija ne može prihvatiti izgovorene riječi, morat će ih prepoznati u djelima, jer ta djela govore i očituju riječi onoga koji ih je učinio.
Osim u slučaju da onaj koji ne želi čuti, ne želi ni vidjeti i zato izabere tamu, odnosno zatvori se u smrt.
Istina od koje živimo, dišemo, govorimo i djelujemo jest odnos između Oca i Sina.
„Vjerujte mi: ja sam u Ocu i Otac u meni. Ako ne inače, zbog samih djela vjerujte“ (Iv 14,11).
Njegove se riječi ne mogu odvojiti od njegovih djela, jer oboje proizlazi iz istine, odnosno iz ljubavi između Oca i Sina.
„Ja govorim što vidjeh kod Oca“ (Iv 8,38).
To je izuzetno zanimljivo: njegova riječ dolazi iz viđenja, iz onoga što je vidio kod Oca.
„Sin ne može sam od sebe činiti ništa, doli što vidi da čini Otac; što on čini, to jednako i Sin čini“ (Iv 5,19).
Sinovljevo djelo očituje Oca koji je izvor, očituje Sina koji ga čini i očituje istinu, odnosno zajedništvo Oca i Sina.
To je organski, crkveni pogled, pogled zajedništva!
„Vas sam nazvao prijateljima jer vam priopćih sve što sam čuo od Oca svoga“ (Iv 15,15).
On nam prenosi Očeve riječi, čineći nas sudionicima toga zajedništva. I naš položaj se mijenja. Prijatelji smo.
Ljubav je, kao što smo rekli prošle nedjelje, umijeće prenošenja.
Uzmimo umjetnost kao primjer unutar povijesti naše kulture zadnjih nekoliko stoljeća.
Možemo vidjeti da se stoljećima unutar kršćanske tradicije rađala vizija umjetnosti koja nije prenošenje. Naprotiv, to je poimanje umjetnosti koje se usredotočuje na izražaj samog umjetnika.
Čovjek bi htio biti originalan po svaku cijenu. No, to je vjerojatno već učinak mnogo šireg kulturološkog pristupa. Umjetnost je jednostavno izraz takvog načina postojanja, gdje se sve temelji na pojedincu.
Na taj se način otvara put tolikim razdrobljenostima i razdvojenostima svih vrsta.
A ono što postaje dramatično jest upravo originalnost, shvaćena kao izum formalnog izražaja kakvog dosad nismo vidjeli. Naime, u potrazi za potpuno subjektivnim izražavanjem sebe stvara se veliki nedostatak komunikacije. To, međutim, postaje nijekanje zajedništva.
Ako čovjek sve stvara prema vlastitom obliku izražavanja, prema vlastitom jeziku, tko ga više može razumjeti?
Stoga, nakon razdoblja takvog individualizma, slijedi suprotan val, a to je svođenje svega na jedan jedini način komunikacije.
To je naše vrijeme.
Ali jedina stvarnost koja je posve osobna i nesvodiva na bilo što drugo jest ljubav (veliki književnik Ivan Cankar to na izniman način objašnjava u svom djelu „Šalica kave“).
Izvornost se ne može shvatiti na individualistički način, u potrazi za jedinstvenim oblicima i jezikom, a isto tako nemoguće je sve i svakoga svesti na jedan jedini način komunikacije.
Jer ta su dva načina izvan ljubavi.
To je, međutim, teško shvatiti u kulturi koja je stoljećima definirala osobu kao „individualnu supstanciju“. A kamoli živjeti u skladu s pristupom kojemu je svojstveno zajedništvo.
Osoba kao izražaj i ostvarenje zajedništva po definiciji je očitovanje ljubavi, dara života koji prolazi kroz čovještvo i boja se bojom svake osobe.
Djela svjedoče o Ocu, o Sinu, našem Gospodinu Isusu Kristu, a ista djela svjedoče i očituju naše crkveno zajedništvo.
Upravo je to srž liturgijskog govora.
Ali i tu smo se toliko puta poskliznuli!
S jedne strane nužnost da svi budu isti, poput vojne postrojbe. A s druge strane, nužnost da se pod svaku cijenu pokaže neki subjektivni vidik.
„Ako u svjetlosti hodimo, kao što je on u svjetlosti, imamo zajedništvo jedni s drugima i krv Isusa, Sina njegova, čisti nas od svakoga grijeha“ (1Iv 1,7).
Od zajedništva do oprosta. Opraštanje nije moguće shvatiti u individualno usmjerenoj kulturi, zbog čega u zadnjim stoljećima nismo razvili istinsku duhovnost oprosta. Opraštanje je dimenzija neodvojiva od zajedništva. Zbog toga su danas, i u Crkvi, otvoreni putovi koji zaobilaze opraštanje i milosrđe te djeluju na načine koji su posve izvan ljubavi. Zato Drugi vatikanski sabor stavlja također sakrament pomirenja u dimenziju Crkve, a ne samo u odnos čovjek-Bog.
Ako se s malo više jasnoće vratimo na prvi redak današnjeg drugog čitanja, vidimo da je možda zamka iluzije nažalost bila vrlo uspješna.
Možemo zaključiti s nekoliko pitanja koja se tiču ove velike iluzije, a time i zastranjenja.
Što je s našim obrazovanjem i odgojem glede ljubavi prema bližnjemu?
Ako umjetnost, koja je u posljednjih četiri do pet stoljeća zauzela važno mjesto, ističe čovjeka kao onoga koji izvodi djela, teško da taj čimbenik ne utječe na druga područja kulture, obrazovanja i društvenog života.
Bît pitanja je sljedeća: moram ljubiti, moram prihvaćati drugoga, moram pomoći drugome, ili: Gospodine neka tvoja ljubav prođe kroz moje čovještvo da drugi mogu osjetiti ljubav. Koje li razlike!
Kao što ja osjećam da me ljubiš, neka i ova osoba preko mene osjeti taj dar tvoje potpuno besplatne ljubavi.
Kao što je Otac ljubio tebe i ti si ljubio mene, daj da i ja prenesem tu ljubav svima koje susretnem.
Na taj način ne možemo upasti u podvojenost između riječi i djela, kao što je također nemoguće osjećati se ljubljen a ne ljubiti druge.
Upravo je u tome Kristova zapovijed.
SJEMENJA je rubrika Centra Aletti dostupna svakoga petka. Svakoga tjedna, osim nedjeljne propovijedi u audio obliku, bit će dostupno na web stranici LIPA produbljivanje nedjeljnih ili blagdanskih čitanja euharistijske liturgije
„Dzieci, nie miłujmy słowem i językiem, ale czynem i prawdą!” (1 J 3,18).
Jan przekazuje nam, że w życiu duchowym ochrzczonych może istnieć iluzja.
Można się łudzić, że wystarczy mieć dobre idee, używać dobrych słów, być w zgodzie z właściwą doktryną i już można czuć się w porządku.
W tle otwiera się bardzo poważny dualizm.
Kwestia, której nie da się uniknąć, brzmi dokładnie tak: Co jest naszym fundamentem? (por. 1 Kor 3, 11)
Co jest korzeniem, z którego wyrastamy? (por. J 15, 5)
Co zamieszkuje nasze serce? (por. Mt 12, 34)
Czy nasze słowa i czyny mają coś wspólnego z tymi rzeczywistościami: fundamentem, korzeniem, sercem?
Skąd pochodzą nasze słowa, nasze zachowanie, nasze czyny?
Co one przekazują?
Prawda u św. Jana nie polega jedynie na dostrzeganiu przejrzystości rzeczy i słów. Prawda u św. Jana dotyczy światła, które jest życiem Boga jako komunii, a zatem jako miłości.
„Bóg jest światłością, a nie ma w Nim żadnej ciemności.
Jeżeli mówimy, że mamy z Nim współuczestnictwo, a chodzimy w ciemności, kłamiemy i nie postępujemy zgodnie z prawdą” (1 J 1, 5-6). (Tłumaczenie dosłowne z Biblii włoskiej – jeżeli mówimy, że jesteśmy z Nim w komunii).
Czym jest ciemność?
Nieobecnością Boga, rzeczywistością przeżywaną bez Boga.
Istotnie, w Ewangelii Jan mówi o tym, że ten, kto preferuje ciemność, jest właśnie tym, który tworzy rzeczy sam z siebie, nie biorąc pod uwagę Boga. Dlatego nie chce, aby odkryto, że zostały stworzone bez udziału Boga (por. J 3,19-20).
„Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się okazało, że jego uczynki są dokonane w Bogu” (J 3,21).
(Tłumaczenie dosłowne z Biblii włoskiej – kto czyni prawdę, idzie w kierunku światła).
Można bowiem myśleć, a nawet głosić, że czyni się rzeczy w imieniu Boga, ale w rzeczywistości tak nie jest.
Ci, którzy postępują w ten sposób, boją się światła, aby nie odkryto ukrytego fałszu.
Natomiast czynić prawdę to czynić rzeczy w Bogu.
Ale co to znaczy czynić rzeczy w Bogu?
Dzieła są zawsze rozumiane jako manifestacja tego, kto je wykonuje. A manifestacja tego, kto je wykonuje, nie kończy się na nim, ponieważ prawda jest wspólnotowa, pokazuje, z kim ten, kto je wykonuje, jest zaangażowany.
Tak więc dzieła objawiają prawdę tego, kto je wykonuje, to znaczy tego, z kim przeżywa swoją komunię.
„Czyny, których dokonuję w imię mojego Ojca, świadczą o Mnie” (J 10, 25).
Chrystus dokonuje dzieł, ale w imię Ojca. Dlatego dzieła świadczą o Nim, to znaczy objawiają, mówią, pokazują, że jest Synem.
Ta relacja z Ojcem jest tak silna, że On wyraźnie podkreśla: „Jeżeli nie dokonuję dzieł mojego Ojca, to Mi nie wierzcie! Jeżeli jednak dokonuję, to choćbyście Mnie nie wierzyli, wierzcie moim dziełom, abyście poznali i wiedzieli, że Ojciec jest we Mnie, a Ja w Ojcu”
(J 10, 37-38).
Dzieła, właśnie dlatego, że pochodzą z komunii między Ojcem i Synem, pozostają wiarygodnymi świadkami na zawsze.
A nawet jeśli ktoś nie może zaakceptować wypowiadanych słów z powodu swoich przekonań i ideologii, będzie musiał zobaczyć je w dziełach, ponieważ te dzieła konstytutywnie mówią i manifestują słowa tego, który je wykonał.
Chyba że ten, kto nie chce słyszeć, nie chce też widzieć, a tym samym wybiera ciemność, to znaczy zamyka się w śmierci.
Prawdą, według której się żyje, oddycha, mówi i działa, jest relacja między Ojcem i Synem.
„Wierzcie Mi, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie. Jeżeli zaś nie – wierzcie przynajmniej ze względu na same dzieła!” (J 14, 11).
Nie można oddzielić Jego słów od Jego dzieł, ponieważ jedne i drugie pochodzą z prawdy, to znaczy z miłości między Ojcem i Synem.
„Mówię to, co widziałem u Ojca” (J 8, 38).
Jest to niezwykle interesujące: Jego słowo pochodzi z wizji, z tego, co widział u Ojca.
„Syn sam z siebie nic nie może uczynić, tylko to, co widzi, że Ojciec czyni; co On czyni, to i Syn czyni” (J 5, 19).
Dzieło Syna objawia Ojca, który jest u początku, objawia Syna, który je wykonuje, i objawia prawdę, czyli komunię Ojca i Syna.
Oto wizja organiczna, wspólnotowa, eklezjalna!
„Nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego” (J 15, 15).
On przekazuje nam słowa Ojca, czyniąc nas uczestnikami tej komunii. I nasz status się zmienia. Jesteśmy przyjaciółmi.
Miłość, jak powiedzieliśmy w ostatnią niedzielę, jest sztuką przekazywania.
Weźmy samą sztukę jako przykład w naszej historii kultury ostatnich kilku stuleci.
Widzimy, jak już od wielu wieków w tradycji chrześcijańskiej rodzi się wizja sztuki, która nie jest transmisyjna. Wręcz przeciwnie, jest to koncepcja sztuki, która koncentruje się na ekspresji samego artysty.
Za wszelką cenę chce się być oryginalnym. Ale to już jest chyba efekt znacznie szerszych uwarunkowań kulturowych. Sztuka jest po prostu wyrazem takiego sposobu istnienia, gdzie wszystko jest nastawione na jednostkę.
Otwiera to drogę dla wszelkiego rodzaju rozbić i dualizmów.
A tym, co staje się dramatem, jest właśnie oryginalność, rozumiana jako wynalezienie formalnej ekspresji, której nigdy wcześniej nie widziano. W rzeczywistości, poszukując całkowicie subiektywnej autoekspresji, wytwarzamy właśnie wielką niekomunikatywność. A to staje się zaprzeczeniem komunii.
Jeśli ktoś tworzy wszystko zgodnie z własną formą ekspresji, zgodnie z własnym językiem, to kto to w ogóle rozumie?
Dlatego po okresie takiego indywidualizmu następuje fala przeciwna, czyli redukcja wszystkiego do jednego sposobu komunikacji.
Takie są nasze czasy.
Ale jedyną rzeczywistością, która jest całkowicie osobista i nieredukowalna do niczego innego, jest miłość (wielki pisarz Ivan Cankar wyjaśnia to w wyjątkowy sposób w swoim opowiadaniu „Filiżanka kawy”).
Nie jest możliwe rozumienie oryginalności w sposób indywidualistyczny, poszukując unikalnych form i języka, podobnie jak nie jest możliwe zredukowanie wszystkiego i wszystkich do jednego sposobu komunikacji.
Ponieważ te dwa sposoby są poza miłością.
Ale to wszystko, w kulturze, która przez wieki definiowała osobę jako “indywidualną substancję”, jest trudne do zrozumienia. Nie mówiąc już o życiu w komunii.
Osoba jako wyraz i urzeczywistnienie komunii z definicji jest przejawem miłości, daru życia, który poprzez swoje człowieczeństwo jest nasycony osobistymi barwami.
Dzieła świadczą o Ojcu, o Synu, o naszym Panu Jezusie Chrystusie, i te same dzieła świadczą i manifestują naszą eklezjalną komunię.
To jest właśnie sedno języka liturgicznego.
Ale nawet tutaj popełniliśmy wiele pomyłek!
Z jednej strony pilna potrzeba aby wszyscy byli tacy sami jak batalion armii. A z drugiej strony pilna potrzeba udowodnienia subiektywnego punktu za wszelką cenę.
„Jeżeli zaś chodzimy w światłości, tak jak On sam trwa w światłości, wtedy mamy jedni z drugimi współuczestnictwo (jesteśmy w komunii jedni z drugimi – tłumaczenie Biblii włoskiej), a krew Jezusa, Syna Jego, oczyszcza nas z wszelkiego grzechu” (1 J1, 7).
Od komunii – do przebaczenia. Przebaczenie nie jest zrozumiałe w kulturze indywiduocentrycznej i dlatego nasze wieki nie rozwinęły prawdziwej duchowości przebaczenia. Przebaczenie jest nieodłącznym wymiarem komunii. Dlatego dziś, nawet w Kościele, otworzyły się ścieżki, które omijają przebaczenie i miłosierdzie i działają w sposób całkowicie pozbawiony miłości. Jest to o tyle ważne, że Sobór Watykański II umieścił sakrament pojednania w wymiarze Kościoła, a nie tylko w relacji między człowiekiem a Bogiem.
Tak więc, wracając z nieco większą jasnością do pierwszego wersetu drugiego czytania dzisiejszej liturgii, widzimy, że być może pułapka iluzji okazała się niestety bardzo skuteczna.
Możemy zakończyć kilkoma pytaniami, które dotykają tej wielkiej iluzji, a zatem wypaczenia.
Jak wygląda nasza edukacja i formacja w odniesieniu do miłości bliźniego?
Jeśli sztuka, która zyskała na znaczeniu w ciągu ostatnich czterech, pięciu stuleci, podkreśla człowieka jako wykonawcę dzieła, trudno, aby ten parametr nie miał zastosowania w innych dziedzinach kultury, edukacji i życia społecznego.
Sedno kwestii brzmi: muszę kochać, muszę zaakceptować drugiego, muszę pomóc drugiemu, albo: Panie, tu i teraz przejdź przez moje człowieczeństwo z Twoją miłością, aby drugi mógł poczuć miłość. Co za różnica!
Tak jak ja doświadczam, że Ty mnie kochasz, pozwól tej osobie poczuć przeze mnie ten dar Twojej absolutnie darmowej miłości.
Tak jak Ojciec umiłował Ciebie, a Ty umiłowałeś mnie, tak i ja mogę przekazywać tę miłość każdemu, kogo spotykam.
W ten sposób nie jest możliwe dojście do rozdzielenia słowa i czynu, tak jak nie jest możliwe czuć się kochanym i nie kochać innych.
Właśnie w tym zawiera się przykazanie Chrystusa.
ZIARNA są rubryką Centro Aletti udostępnianą każdego piątku. Każdego tygodnia, oprócz homilii niedzielnej w formie audio, na stronie LIPA będzie do dyspozycji pogłębienie czytań liturgicznych z eucharystii niedzielnej bądź świątecznej
