Approfondimento delle letture della liturgia
Profundización de las lecturas de la liturgia
Poglobitev Božje besede
Produbljivanje liturgijskih tekstova
Pogłębienie czytań liturgicznych
![[SEMI] DOMENICA DELLE PALME (Anno B) 2](https://www.edizionilipa.com/wp-content/uploads/2024/03/203-020-2019-Collegio-Stella-Maris-La-Gavia-Madrid-Spagna-Ingresso-di-Gesu-a-Gerusalemme-p-2-400x400.jpg "[SEMI] DOMENICA DELLE PALME (Anno B) 2")
Cristo Gesù è Dio e vive la forma, cioè il modo, che caratterizza l’esistenza di Dio.
Il primo versetto della Seconda lettura della Liturgia apre una questione estremamente complessa per la nostra cultura occidentale.
Com’è la forma e il modo di esistenza di Dio che ci hanno insegnato nei primi due anni di filosofia, come base degli studi teologici?
Nella filosofia classica, la parola “forma” indicava originariamente l’immagine integrale completa di un essere giunto alla sua perfezione e alla sua maturità secondo la propria specie. In base a questa idea di forma, l’esistenza di Dio che ne consegue è quella di un essere assoluto, che vive la propria perfezione al di là di ogni possibile fragilità e dolore.
Si tratta di un essere che possiamo descrivere come un’esistenza perfetta, al di là del tempo e dello spazio.
Le prime parole del passo presentato oggi nella liturgia mettono in assoluta difficoltà questi approcci che negli ultimi secoli hanno dominato la razionalità teologica.
Cristo è Dio, eppure non ritiene questa verità come qualcosa del quale egli potrebbe approfittare.
Qui san Paolo fa vedere che il Dio dei cristiani non rientra nelle categorie filosofiche della grande cultura ellenistica del suo tempo.
Il fatto che Cristo, pur essendo Dio, non considerava questa realtà come qualcosa da usare per sé stesso, cioè come un vantaggio personale, dice che il modo di esistere di Cristo come Dio ci rivela un Dio assolutamente nuovo. E la novità sta nell’amore, che infatti spiega tale atteggiamento di Cristo.
Si tratta di un Dio che è Figlio, e nel suo amore è radicalmente orientato al Padre e all’uomo.
“Io e il Padre siamo una cosa sola” (Gv 10,30).
“Dio infatti ha tanto amato il mondo da dare il Figlio unigenito, perché chiunque crede in lui non vada perduto, ma abbia la vita eterna” (Gv 3,16).
Da un lato c’è l’unità assoluta di Cristo con il Padre, il suo orientamento. Giovanni, infatti, nel primo versetto del Prologo, dice addirittura che il Verbo è “verso” Dio Padre, e nello stesso tempo è totalmente consegnato dal Padre al mondo.
“Il Figlio dell’uomo sta per essere consegnato nelle mani degli uomini e lo uccideranno, ma il terzo giorno risorgerà” (Mt 17,22-23).
Ma la cosa più grave è che questa consegna avviene proprio ad opera delle mani dei responsabili della religione.
“Ecco, noi saliamo a Gerusalemme e il Figlio dell’uomo sarà consegnato ai capi dei sacerdoti e agli scribi; lo condanneranno a morte e lo consegneranno ai pagani perché venga deriso e flagellato e crocifisso, e il terzo giorno risorgerà” (Mt 20,18-19).
C’è un grave dualismo nella religione, che rende sterile la vita.
Va da sé che c’è una straordinaria somiglianza, dal punto di vista religioso, tra quel tempo e il nostro.
Oggi, dopo tutta la filosofia e tutto il razionalismo e il metodologismo nella filosofia, teologia, catechesi, pastorale, è difficile cogliere che il nostro Dio, in Cristo, si rivela come uomo, vivendo l’umanità al modo di Dio proprio in una profonda umiliazione. Ma ormai non riusciamo a leggere come rivelazione del vero Dio una forma di esistenza umiliata e consegnata agli altri fino all’uccisione.
Ci siamo abituati ad immagini di Cristo dalle forme perfette secondo i criteri classici, rinascimentali. E poi, a queste immagini, hanno fatto seguito altre immagini molto più teatrali, con illusioni prospettiche e collocate nell’immaginario. E in seguito è venuta l’onda contraria, quella del dolorismo, del Cristo sofferente in una agonia permanente. Ma tutte queste immagini non riescono in alcun modo fare vedere che questo Cristo è Dio.
Se non si parte dall’amore come identità di Dio, come si può mettere insieme tutto l’approccio metafisico e filosofico dell’essere perfetto con un Dio che vive la sua piena divinità nella forma di uno schiavo, obbediente alla volontà di Dio Padre fino alla morte, dal momento che la volontà di Dio Padre si compie attraverso gli uomini che lo condannano e lo uccidono?
Infatti, è drammatica la scena del Getsemani, dove Cristo si affida alle mani del Padre, ma di fatto queste mani coincidono con il bacio di falsità del discepolo traditore e con le mani dei banditi.
Cristo si dona al Padre e, nello stesso tempo, si consegna a Giuda e ai banditi che Giuda ha portato con sé per arrestarlo (cf Mc 14,43-48).
E tutto questo comportamento porta un timbro religioso, anzi, zelante e mistificante di giustizia.
È interessante la luce che queste scene del Vangelo accendono sulle drammatiche pagine della storia della Chiesa fino ai nostri giorni, per farci cogliere come una mentalità chiara, ma astratta, si sposa con strutture attraverso le quali passa più facilmente il potere che l’amore.
La verità che davvero fa spalancare il cuore è che il nostro Dio non si serve del suo essere Dio per trarne vantaggi personali. A toccare il cuore è il fatto che Dio si manifesta rinunciando alla gloria secondo una mentalità religiosa e l’immaginario tipico delle religioni. E lo fa per manifestare una gloria diversa, da schiavo, nella sua consegna come il chicco di grano nella morte, per glorificare il Padre che lo risuscita.
Il nome di un tale Dio “è al di sopra di ogni nome, perché nel nome di Gesù ogni ginocchio si pieghi nei cieli, sulla terra e sotto terra, e ogni lingua proclami: ‘Gesù Cristo è Signore!’, a gloria di Dio Padre” (Fil 2,9-11).
Si tratta della rivelazione di Dio in un modo assolutamente nuovo.
Non esiste alcun essere assoluto e perfetto che ci può occupare la mente se non si chiama Cristo Gesù, vero Dio e vero uomo.
A noi non interessa il nome di un Dio che “stia sopra”, un Dio come essere “assoluto” e “perfetto” se non ha sofferto personalmente e non sa compatire le nostre debolezze (cf Eb 2,18; 4,15).
Il nostro Dio è vero e perfetto perché è Amore, e amare vuol dire servire.
“Anche il Figlio dell’uomo infatti non è venuto per farsi servire, ma per servire e dare la propria vita in riscatto per molti” (Mc 10,45).
È un Dio che al momento del congedo si mette il grembiule e lava i piedi ai discepoli. Ecco il nostro Dio!
Questo gesto di lavare i piedi era tanto umiliante, che era proibito persino ai servi, se erano di origine ebraica.
Allora, la chiave della liturgia è la stessa che viene vissuta nel servizio.
Non c’è nessuno spazio che possa essere occupato dalla vanagloria, dal prestigio o da un semplice e banale clericalismo. Si tratta invece del fatto che “voi, fratelli, siete stati chiamati a libertà. Che questa libertà non divenga però un pretesto per la carne; mediante l’amore siate invece a servizio gli uni degli altri” (Gal 5,13).
Purtroppo, perdendo di vista il Dio Amore, si è persa di vista anche la vera libertà.
E ora anche questo è diventato un problema per la vita nello Spirito, perché dopo una specie di dominio della verità filosofica non si capisce più la vera libertà. Infatti, la libertà è stata legata sempre più alle possibilità illimitate dell’individuo. E, dunque, seriamente esposta alla volontà propria, che spinge l’io verso l’autorealizzazione. Perciò bisognava controllare la libertà con delle regole, che segnano però i confini della libertà.
Ma noi siamo opera sua (cf Ef 2,10). Perciò la libertà comincia con l’accoglienza dell’altro. E questo è possibile proprio perché siamo mossi dall’amore e da lui resi capaci di questo.
E siccome la vera libertà – come dice Berdjaev – si coglie solo all’interno dell’amore e questo si manifesta nella forma del servizio, il pensiero moderno non può cogliere tutto ciò come qualcosa di unito organicamente con Dio e con l’uomo.
Per una certa mentalità c’è una tensione continua tra Dio e l’uomo, al punto che si limitano a vicenda. Invece, nell’amore di Cristo contempliamo una profonda kenosi, una umiliazione fino alla morte. Il Figlio di Dio nella sua umanità vive la morte e da lì, proprio con amore e nell’amore, è innalzato. In questo modo Egli riporta al modo di esistenza di Dio anche il modo di esistenza dell’uomo, che fu spinto a quello dello schiavo.
La via dello Spirito è partecipare in Cristo, nella nostra storia, a questa libertà d’amore. E chi nella vita, attraversa le sue varie prove, rimane nell’amore di Cristo, conosce l’esito della consegna, cioè la risurrezione operata dal Padre grazie allo Spirito.
SEMI è la rubrica del Centro Aletti disponibile ogni venerdì.
Ogni settimana, oltre all’omelia della domenica in formato audio, sarà disponibile sul sito LIPA un approfondimento delle letture della liturgia eucaristica domenicale o festiva.
Cristo Jesús es Dios y vive la forma, es decir, el modo, que caracteriza la existencia de Dios.
El primer versículo de la Segunda Lectura de la Liturgia abre una cuestión extremadamente compleja para nuestra cultura occidental.
¿Cuál es la forma y el modo de la existencia de Dios que nos enseñaron en los dos primeros años de filosofía, como base para los estudios teológicos?
En la filosofía clásica, la palabra “forma” designaba originalmente la imagen integral completa de un ser que había alcanzado su perfección y madurez según su propia especie. Según esta idea de la forma, la existencia resultante de Dios es la de un ser absoluto, que experimenta su propia perfección más allá de toda posible fragilidad y dolor.
Es un ser que podemos describir como una existencia perfecta, más allá del tiempo y del espacio.
Las primeras palabras del pasaje presentado hoy en la liturgia desafían absolutamente estos planteamientos que han dominado la racionalidad teológica en los últimos siglos.
Cristo es Dios, pero no considera esta verdad como algo de lo que pueda aprovecharse.
San Pablo muestra aquí que el Dios de los cristianos no encaja en las categorías filosóficas de la gran cultura helenística de su tiempo.
El hecho de que Cristo, a pesar de ser Dios, no considerara esta realidad como algo que pudiera utilizar para sí mismo, es decir, como una ventaja personal, dice que el modo de existir de Cristo como Dios nos revela un Dios absolutamente nuevo. Y la novedad reside en el amor, que de hecho explica esta actitud de Cristo.
Es un Dios que es Hijo, y en su amor está radicalmente orientado al Padre y al hombre.
“Yo y el Padre somos uno” (Jn 10,30).
“Porque tanto amó Dios al mundo que dio a su Hijo único, para que todo el que crea en él no se pierda, sino que tenga vida eterna” (Jn 3,16).
Por una parte, está la unidad absoluta entre Cristo y el Padre, su orientación. Juan, de hecho, en el primer versículo del Prólogo, dice incluso que el Verbo está “hacia” Dios Padre, y al mismo tiempo es entregado totalmente por el Padre al mundo.
“El Hijo del hombre va a ser entregado en manos de los hombres y le matarán, pero al tercer día resucitará” (Mateo 17, 22-23).
Pero lo más grave es que esta entrega se produce precisamente por manos de los responsables de la religión.
“He aquí que subimos a Jerusalén, y el Hijo del hombre será entregado a los sumos sacerdotes y a los escribas; lo condenarán a muerte y lo entregarán a los gentiles para que lo escarnezcan, lo azoten y lo crucifiquen, y al tercer día resucitará” (Mt 20, 18-19).
Hay un grave dualismo en la religión, que hace que la vida sea estéril.
Ni que decir tiene que existe una extraordinaria similitud, desde el punto de vista religioso, entre aquella época y la nuestra.
Hoy, después de toda la filosofía y de todo el racionalismo y metodologismo en filosofía, teología, catequesis, pastoral, es difícil comprender que nuestro Dios, en Cristo, se revela como hombre, viviendo la humanidad a la manera de Dios, en profunda humillación. Pero a estas alturas ya no leemos como revelación del verdadero Dios una forma de existencia humillada y entregada a los demás hasta la muerte.
Nos hemos acostumbrado a imágenes de Cristo con formas perfectas según criterios clásicos, renacentistas. A estas imágenes siguieron otras mucho más teatrales, con ilusiones de perspectiva y situadas en lo imaginario. Y luego vino la ola contraria, la del dolorismo, la de Cristo sufriendo en permanente agonía. Pero todas estas imágenes no demuestran en absoluto que ese Cristo sea Dios.
Si no se parte del amor como identidad de Dios, ¿cómo articular todo el planteamiento metafísico y filosófico del ser perfecto con un Dios que vive su plena divinidad en forma de esclavo, obediente a la voluntad de Dios Padre hasta la muerte, ya que la voluntad de Dios Padre se cumple a través de los hombres que lo condenan y lo matan?
En efecto, es dramática la escena de Getsemaní, donde Cristo se confía a las manos del Padre, pero en realidad esas manos coinciden con el beso de falsedad del discípulo traidor y con las manos de los bandidos.
Cristo se entrega al Padre y, al mismo tiempo, se entrega a Judas y a los bandidos que Judas trajo consigo para arrestarlo (cf. Mc 14, 43-48).
Y todo este comportamiento lleva un sello religioso, más aún, celoso y mistificador de la justicia.
Es interesante ver la luz que estas escenas evangélicas arrojan sobre las páginas dramáticas de la historia de la Iglesia hasta nuestros días, para hacernos comprender cómo una mentalidad clara pero abstracta se aferra a estructuras por las que pasa más fácilmente el poder que el amor.
La verdad que realmente hace que el corazón se abra de par en par es que nuestro Dios no utiliza su ser Dios para beneficio personal. Lo que conmueve el corazón es el hecho de que Dios se manifiesta renunciando a la gloria según la mentalidad religiosa y la imaginería típica de las religiones. Y lo hace para manifestar una gloria distinta, como esclavo, en su entrega como el grano de trigo en la muerte, para glorificar al Padre que lo resucita.
El nombre de un Dios así “está por encima de todo nombre, para que al nombre de Jesús se doble toda rodilla en el cielo, en la tierra y debajo de la tierra, y toda lengua proclame: ‘Jesucristo es el Señor’, para gloria de Dios Padre” (Flp 2,9-11).
Se trata de la revelación de Dios de un modo absolutamente nuevo.
No hay ser absoluto y perfecto que pueda ocupar nuestra mente si no se llama Cristo Jesús, verdadero Dios y verdadero hombre.
No nos interesa el nombre de un Dios que “está por encima”, un Dios como ser “absoluto” y “perfecto” si no ha sufrido personalmente y es incapaz de compadecerse de nuestras debilidades (cf. Hb 2,18; 4,15).
Nuestro Dios es verdadero y perfecto porque es Amor, y amar significa servir.
“Porque tampoco el Hijo del hombre ha venido a ser servido, sino a servir y a dar su vida en rescate por muchos” (Mc 10,45).
Es un Dios que en el momento de la despedida se pone el delantal y lava los pies a los discípulos. ¡He aquí a nuestro Dios!
Este gesto de lavar los pies era tan humillante que estaba prohibido incluso a los sirvientes, si eran de origen judío.
Así pues, la clave de la liturgia es la misma que se vive en el servicio.
No hay espacio para la vanagloria, el prestigio o el simple y banal clericalismo. Por el contrario, se trata de que “vosotros, hermanos, habéis sido llamados a la libertad. Pero que esta libertad no se convierta en un pretexto para la carne, sino que por el amor os sirváis los unos a los otros” (Ga 5,13).
Por desgracia, al perder de vista a Dios Amor, también se ha perdido de vista la verdadera libertad.
Y ahora esto también se ha convertido en un problema para la vida en el Espíritu, porque tras una especie de dominio de la verdad filosófica, ya no se entiende la verdadera libertad. De hecho, la libertad se ha vinculado cada vez más a las posibilidades ilimitadas del individuo. Y, por tanto, seriamente expuesta a la voluntad propia, que impulsa al yo hacia la autorrealización. Por eso la libertad ha tenido que ser controlada por normas, que, sin embargo, marcan los límites de la libertad.
Pero somos hechura suya (cf. Ef 2,10). Por tanto, la libertad comienza con la aceptación del otro. Y esto es posible precisamente porque somos movidos por el amor y hechos capaces de ello por Él.
Y puesto que la verdadera libertad -como dice Berdjaev– sólo se capta dentro del amor y éste se manifiesta en forma de servicio, el pensamiento moderno no puede captarla como algo orgánicamente unido a Dios y al hombre.
Para una determinada mentalidad existe una tensión continua entre Dios y el hombre, hasta el punto de que se limitan mutuamente. En cambio, en el amor de Cristo contemplamos una kénosis profunda, una humillación hasta la muerte. El Hijo de Dios en su humanidad experimenta la muerte y desde allí, precisamente con amor y en el amor, es elevado. De este modo Él devuelve al modo de existir de Dios también el modo de existir del hombre, que fue conducido al de esclavo.
El camino del Espíritu es participar en Cristo, en nuestra historia, en esta libertad del amor. Y quien, en la vida, pasando por sus diversas pruebas, permanece en el amor de Cristo, conoce el desenlace de la entrega, es decir, la resurrección realizada por el Padre a través del Espíritu.
SEMILLAS es una publicación del Centro Aletti disponible todos los viernes. Cada semana, además del audio de la homilía dominical, estará disponible en el sitio de LIPA un comentario a las lecturas de la Liturgia del Domingo, como así también a las lecturas de la semana.
Jezus Kristus je Bog in živi v podobi [obliki], to je v načinu, ki je značilen za Božji obstoj.
Prva vrstica današnjega drugega berila odpira zelo obsežno vprašanje za našo zahodno kulturo.
O kakšni obliki in načinu obstoja Boga so nas učili v prvih dveh letih filozofije, kot podlagi za teološki študij?
V klasični filozofiji je beseda »oblika« prvotno pomenila popolno celostno podobo bitja, ki je glede na svojo vrsto dospelo do svoje popolnosti in zrelosti. Na temelju te ideje oblike, se je razvila podoba Boga kot absolutnega bitja, ki živi svojo popolnost onkraj vsake možne krhkosti in bolečine.
Gre za bitje, ki ga lahko opišemo kot popolno bivanje, onkraj časa in prostora.
Prve besede današnjega drugega berila spravijo v popolno zadrego pristope, ki so v zadnjih stoletjih prevladali v teološkem razmišljanju.
Kristus je Bog, vendar tega nima za nekaj, s čimer bi se lahko okoristil.
Sveti Pavel pokaže, da Bog kristjanov ne sodi v filozofske kategorije velike helenistične kulture tistega časa.
Dejstvo, da Kristus, čeprav je Bog, tega ni smatral kot nekaj, kar bi uporabil zase, se pravi za osebno korist, nam pove, da nam Kristusov način bivanja kot Bog razodeva povsem novega Boga. In novost je v ljubezni, ki razloži to Kristusovo držo.
Gre za Boga, ki je Sin in je v svoji ljubezni korenito obrnjen k Očetu in k človeku.
»Jaz in Oče sva eno« (Jn 10,30).
»Bog je namreč svet tako vzljubil, da je dal svojega edinorojenega Sina, da bi se nihče, kdor vanj veruje, ne pogubil, ampak bi imel večno življenje« (Jn 3,16).
Na eni strani je popolna edinost Kristusa z Očetom – kakor pravi Janez v Predgovoru, je Sin usmerjen »k« Bogu Očetu (prim Jn 1,1). Istočasno pa Oče Sina povsem izroči svetu.
»Sin človekov bo izročen v človeške roke in ga bodo umorili, a tretji dan bo obujen« (Mt 17,22-23).
Najhuje pa je, da se ta izročitev zgodi prav po rokah odgovornih za religijo.
»Glejte, v Jeruzalem gremo in Sin človekov bo izročen vélikim duhovnikom in pismoukom. Obsodili ga bodo na smrt in izročili poganom, da ga bodo zasmehovali, bičali in križali, toda tretji dan bo obujen« (Mt 20,18-19).
V religiji je huda dvojnost in zaradi nje je življenje nerodovitno.
Samoumevno je, da sta si z religioznega vidika tisti in današnji čas zelo podobna.
Po vsej filozofiji, racionalizmu in metodologiji v filozofiji, teologiji, katehezi in pastorali, danes težko dojamemo, da se naš Bog v Kristusu razodeva kot človek, ki živi človeškost na Božji način prav preko velikega ponižanja. V obliki ponižanega in izročenega v roke drugih, vse do uboja, ne uspemo več razbrati razodetja resničnega Boga.
Navadili smo se na podobe Kristusa popolnih oblik po klasičnih renesančnih merilih. Tem podobam so sledile druge, veliko bolj teatralne podobe, s perspektivnimi iluzijami umeščenimi v predstavnost. Posledično je prišlo do nasprotnega vala, poveličevanja bolečine, trpečega Kristusa v nenehni agoniji. Vendar vse te podobe nikakor ne zmorejo pokazati, da je ta Kristus Bog.
Če ne izhajamo iz ljubezni kot identitete Boga, kako lahko združimo ves metafizični in filozofski pristop popolnega bitja z Bogom, ki živi svoje polno božanstvo v podobi služabnika, pokornega volji Boga Očeta vse do smrti, ko se Očetova volja izpolnjuje preko ljudi, ki ga obsodijo in ubijejo?
Dramatičen je prizor Getsemanija, kjer se Kristus izroči Očetovim rokam, dejansko pa te roke sovpadajo z lažnim poljubom učenca, ki ga izdaja, in z rokami razbojnikov?
Kristus se izroči Očetu, istočasno pa se izroči Judu in razbojnikom, ki jih je Juda pripeljal s seboj, da bi ga prijeli (prim. Mr 14,43-48).
Vse to obnašanje nosi religiozen pečat, še več: pečat zavzete in popačene pravičnosti.
Zanimiva je luč, s katero te evangelijske podobe osvetlijo dramatične strani Cerkve vse do današnjih dni, da bi videli, kako se jasna, vendar abstraktna miselnost poveže s strukturami, iz katerih lažje prihaja oblast kot ljubezen.
Resnica, ki zares na široko odpre srce, je, da se naš Bog s svojim Božjim obstojem ne okoristi zase. Srca se dotakne dejstvo, da se Bog razodene tako, da se odpove slavi po religiozni miselnosti in predstavah, značilnih za religije. Tako kot suženj, s svojo izročenostjo v smrt, kot pšenično zrno, razodene drugačno slavo in poveliča Očeta, ki ga obudi od mrtvih.
Ime takega Boga, »je nad vsakim imenom, da se v Jezusovem imenu pripogne vsako koleno bitij v nebesih, na zemlji in pod zemljo in da vsak jezik izpove, da je Jezus Kristus Gospod, v slavo Boga Očeta« (Flp 2,9-11).
To je povsem nov način razodetja Boga.
Nobenega absolutnega in popolnega bitja ni, ki bi lahko zasedlo našo miselnost, če se ne imenuje Jezus Kristus, pravi Bog in pravi človek.
Ne zanima nas ime Boga, ki »bi bil zgoraj«, Boga kot »absolutnega« in »popolnega« bitja, če ni osebno trpel in ne more sočustvovati z našimi slabostmi (prim. Heb 2,18; 4,15).
Naš Bog je resničen in popoln, ker je Ljubezen. Ljubiti pa pomeni služiti.
»Saj tudi Sin človekov ni prišel, da bi mu stregli, ampak da bi stregel in dal svoje življenje v odkupnino za mnoge« (Mr 10,45).
To je Bog, ki si ob poslavljanju nadene predpasnik in učencem umije noge. To je naš Bog!
To dejanje umivanja nog je bilo tako ponižujoče, da je bilo prepovedano celo sužnjem, če so bili Judje.
Ključ branja bogoslužja je torej služenje.
Nobenega prostora ni za slavohlepje, ugled ali preprost in banalen klerikalizem. »Vi ste namreč poklicani k svobodi, bratje. Le da vam svoboda ne bo pretveza za življenje po mesu, temveč služíte drug drugemu po ljubezni« (Gal 5,13).
Če pa izgubimo pogled na Boga kot ljubezen, žal izgubimo tudi pogled na resnično svobodo.
Danes je tudi to postalo težava za življenje v Duhu, saj po neke vrste prevladi filozofske resnice, človek ne razume več resnične svobode. Svobodo je vse bolj povezoval z neomejenimi možnostmi posameznika. Tako pa jo je resno izpostavil samovolji, ki žene »jaz« k samouresničevanju. Zato je bilo treba svobodo nadzorovati s pravili, ki pa svobodi postavijo meje.
Mi pa smo njegovo delo (prim. Ef 2,10). Zato se svoboda začne s sprejemanjem drugega. In to je mogoče, ker nas nagiba ljubezen ter, ker nas je On usposobil zanjo.
In ker pravo svobodo, kot pravi Berdjajev, dojamemo samo znotraj ljubezni, ta pa se izrazi v obliki služenja, moderna miselnost ne more dojeti vsega tega kot nekaj, kar je organsko povezano z Bogom in s človekom.
Za določeno miselnost je med Bogom in človekom nenehna napetost, do te mere, da drug drugega omejujeta. V Kristusovi ljubezni pa zremo globoko kenozo, ponižanje vse do smrti. Božji Sin v svoji človeškosti živi smrt in je od tam, prav z ljubeznijo in v ljubezni, povzdignjen. Na ta način vrne v Božji način bivanja tudi način bivanja človeka, ki je bil suženj.
Pot Duha je v tem, da smo v Kristusu, znotraj svoje zgodovine, deležni te svobode ljubezni. Kdor gre v življenju skozi različne preizkušnje in ostane v Kristusovi ljubezni, pozna cilj izročitve, to je vstajenje, ki ga uresniči Oče po Duhu.
SEMENA je rubrika Centra Aletti, ki je na voljo vsak petek.
Vsak teden je na spletni strani LIPE poleg nedeljske homilije v zvočni obliki (v italijanščini) na voljo tudi poglobitev Božje besede nedeljske ali praznične svete maše.
Isus Krist je Bog i živi u liku [obliku], odnosno u načinu koji je svojstven Božjem postojanju.
Prvi redak današnjeg drugog čitanja otvara iznimno složeno pitanje za našu zapadnu kulturu.
Kakav je bio oblik i način postojanja Boga o kojem su nas učili u prve dvije godine filozofije, a koji je trebao biti podloga za teološki studij?
U klasičnoj filozofiji riječ „oblik“ izvorno je označavala potpunu, cjelovitu sliku bića koje je postiglo svoje savršenstvo i zrelost prema vlastitoj vrsti. Na temelju te ideje oblika, razvila se slika Boga kao apsolutnog bića, koje živi u svojoj savršenosti izvan svake moguće krhkosti i boli.
Radi se o biću koje možemo opisati kao savršeno postojanje, izvan vremena i prostora.
Prve riječi današnjeg drugog čitanja dovode u krajnju poteškoću te pristupe koji su prevladavali u teološkom promišljanju posljednjih stoljeća.
Krist je Bog, ali On to ne smatra kao nešto čime bi se mogao okoristiti.
Sveti Pavao pokazuje da se Bog kršćana ne uklapa u filozofske kategorije velike helenističke kulture toga vremena.
Činjenica da Krist, iako Bog, nije smatrao tu stvarnost nečim što treba upotrijebiti za sebe, odnosno za osobnu korist, govori nam da Kristov način postojanja kao Boga otkriva potpuno novoga Boga. A novost je u ljubavi, koja zapravo objašnjava takvo Kristovo držanje.
Riječ je o Bogu koji je Sin i koji je u svojoj ljubavi radikalno usmjeren prema Ocu i prema čovjeku.
„Ja i Otac jedno smo“ (Iv 10,30).
„Uistinu, Bog je tako ljubio svijet te je dao svoga Sina Jedinorođenca da nijedan koji u njega vjeruje ne propadne, nego da ima život vječni“ (Iv 3,16).
S jedne strane postoji potpuno jedinstvo između Krista i Oca, njegovo usmjerenje – kako kaže Ivan u prvom retku Proslova – jest „prema“ Bogu Ocu (usp. Iv 1,1). Istodobno Otac potpuno predaje Sina svijetu.
„Sin Čovječji ima biti predan ljudima u ruke i ubit će ga, ali on će treći dan uskrsnuti“ (Mt 17,22-23).
No, najgore je to što se ta predaja događa upravo po rukama odgovornih predstavnika religije.
„Evo, uzlazimo u Jeruzalem i Sin Čovječji bit će predan glavarima svećeničkim i pismoznancima. Osudit će ga na smrt i predati poganima da ga izrugaju, izbičuju i razapnu, ali on će treći dan uskrsnuti“ (Mt 20,18-19).
Postoji ozbiljna dvojnost u religiji i zbog nje je život neplodan.
Jasno je po sebi da postoji izvanredna sličnost, s religioznog gledišta, između ondašnjeg i našeg vremena.
Nakon sve filozofije, racionalizma i metodologizma u filozofiji, teologiji, katehezi i pastoralu, danas je teško shvatiti da se naš Bog u Kristu objavljuje kao čovjek koji živi čovještvo na Božji način upravo kroz veliko poniženje. U obliku poniženja i predaje u tuđe ruke, sve do usmrćenja, više ne uspijevamo razabrati objavu pravoga Boga.
Navikli smo se na slike Krista savršenih oblika prema klasičnim, renesansnim kriterijima. Nakon tih slika uslijedile su druge mnogo teatralnije slike, s iluzornim predodžbama smještenim u područje mašte. A onda je došao protivan val veličanja patnje, Krista patnika u neprestanoj agoniji. Međutim, sve te slike ni na koji način ne uspijevaju pokazati da je taj Krist Bog.
Ako se ne polazi od ljubavi kao identiteta Boga, kako se može spojiti cijeli metafizički i filozofski pristup savršenog bića s Bogom koji živi svoje potpuno božanstvo u liku sluge, podložnog volji Boga Oca do smrti, kada se volja Boga Oca ispunja preko ljudi koji ga osuđuju i ubijaju?
Naime, dramatičan je prizor Getsemanija gdje se Krist predaje u Očeve ruke, ali se te ruke zapravo podudaraju s lažnim poljupcem učenika izdajice i s rukama razbojnikâ.
Krist se predaje Ocu, a istodobno se predaje Judi i razbojnicima koje je Juda poveo sa sobom da ga uhite (usp. Mk 14,43-48).
A cijelo to ponašanje nosi religiozan pečat, štoviše: pečat revne i krivotvorene pravde.
Zanimljivo je svjetlo kojim ti prizori evanđelja osvjetljavaju dramatične stranice povijesti Crkve sve do naših dana, omogućujući nam da vidimo kako se jasan, ali apstraktan mentalitet združuje sa strukturama preko kojih lakše prolazi moć nego ljubav.
Istina koja zaista širom otvara srce jest to da se naš Bog ne koristi svojim Božanskim stanjem za osobne koristi. Ono što dira u srce jest činjenica da se Bog očituje odričući se slave svojstvene religioznom mentalitetu i zamišljanju tipičnom za religije. Poput roba, svojim predanjem u smrt, kao pšenično zrno, očituje drugačiju slavu i slavi Oca koji ga uskrisuje od mrtvih.
Ime takvog Boga je „ime nad svakim imenom, da se na ime Isusovo prigne svako koljeno nebesnikâ, zemnikâ i podzemnikâ. I svaki će jezik priznati: ‘Isus Krist jest Gospodin!’ – na slavu Boga Oca“ (Fil 2,9-11).
To je sasvim novi način objave Boga.
Ne postoji nijedno apsolutno i savršeno biće koje nam može okupirati razmišljanje, ako se ne zove Isus Krist, pravi Bog i pravi čovjek.
Ne zanima nas ime Boga koji bi „bio iznad“, Boga kao „apsolutnog“ i „savršenog“ bića, ako nije osobno patio i ne zna biti supatnik s našim slabostima (usp. Heb 2,18; 4,15).
Naš Bog je istinit i savršen jer je Ljubav. A ljubiti znači služiti.
„Jer ni Sin Čovječji nije došao da bude služen, nego da služi i život svoj dade kao otkupninu za mnoge“ (Mk 10,45).
To je Bog koji se u trenutku rastanka opasuje pregačom i pere noge učenicima. To je naš Bog!
Ta gesta pranja nogu bila je toliko ponižavajuća da je bila zabranjena čak i slugama ako su bili Židovi.
Ključ liturgije je dakle služenje.
Nema mjesta za slavohlepnost, prestiž ili priprosti i banalni klerikalizam. „Doista vi ste, braćo, na slobodu pozvani! Samo neka ta sloboda ne bude izlikom tijelu, nego – ljubavlju služite jedni drugima“ (Gal 5,13).
Ako se izgubi iz vida Boga ljubavi, gubi se nažalost iz vida i pravu slobodu.
Danas je i to postalo problem za život u Duhu, jer nakon svojevrsne dominacije filozofske istine, čovjek više ne razumije pravu slobodu. Naime, sloboda je sve više povezana s neograničenim mogućnostima pojedinca. Time je ozbiljno izložena samovolji, koja potiče čovjekov »ja« na samoostvarenje. Zato je sloboda morala biti kontrolirana s pravilima, koja su slobodi postavljala granice.
Mi smo pak njegovo djelo (usp. Ef 2,10). Zato sloboda počinje prihvaćanjem drugoga. A to je moguće upravo zato što nas pokreće ljubav i jer nas je On osposobio za to.
A budući da se istinska sloboda –kako kaže Berdjajev– shvaća samo unutar ljubavi koja se očituje u obliku služenja, suvremena misao ne može sve to shvatiti kao nešto što je organski povezano s Bogom i s čovjekom.
Za određeni mentalitet postoji stalna napetost između Boga i čovjeka, do te mjere da se međusobno ograničavaju. U Kristovoj pak ljubavi promatramo duboku kenozu, poniženje do smrti. Sin Božji u svom čovještvu živi smrt i upravo je odatle, s ljubavlju i u ljubavi, uzdignut. Na taj se način Božjem načinu postojanja vraća i način postojanja čovjeka, koji je bio rob.
Put Duha je u tome da u Kristu, unutar naše povijesti, sudjelujemo u toj slobodi ljubavi. Onaj tko u životu prolazi kroz razne kušnje i ostaje u Kristovoj ljubavi, poznaje ishod predanosti, a to je uskrsnuće koje Otac ostvaruje po Duhu.
SJEMENJA je rubrika Centra Aletti dostupna svakoga petka. Svakoga tjedna, osim nedjeljne propovijedi u audio obliku, bit će dostupno na web stranici LIPA produbljivanje nedjeljnih ili blagdanskih čitanja euharistijske liturgije
Chrystus Jezus jest Bogiem i żyje w formie, to znaczy w sposób, który charakteryzuje istnienie Boga.
Pierwszy werset drugiego czytania liturgicznego otwiera niezwykle złożone pytanie dla naszej zachodniej kultury.
Jaka jest forma i sposób istnienia Boga, których uczono nas na pierwszych dwóch latach filozofii, jako podstawy studiów teologicznych?
W filozofii klasycznej słowo “forma” pierwotnie oznaczało kompletny integralny obraz istoty, która osiągnęła doskonałość i dojrzałość zgodnie z własnym gatunkiem. Zgodnie z tą ideą formy, wynikająca z niej egzystencja Boga jest egzystencją istoty absolutnej, która doświadcza własnej doskonałości poza wszelką możliwą słabością i bólem.
Jest to byt, który możemy opisać jako byt doskonały, poza czasem i przestrzenią. Pierwsze słowa fragmentu przedstawionego w dzisiejszej liturgii rzucają wyzwanie tym podejściom, które zdominowały teologiczne myślenie w ostatnich stuleciach.
Chrystus jest Bogiem, ale nie uważa tej prawdy za coś, co mógłby wykorzystać. Paweł pokazuje, że Bóg chrześcijan nie pasuje do filozoficznych kategorii wielkiej kultury hellenistycznej jego czasów.
Fakt, że Chrystus, chociaż był Bogiem, nie traktował tej rzeczywistości jako czegoś, co można wykorzystać dla siebie, to znaczy jako osobistą korzyść, mówi, że sposób istnienia Chrystusa jako Boga objawia nam absolutnie nowego Boga. A nowość leży w miłości, która w rzeczywistości wyjaśnia tę postawę Chrystusa.
Chodzi o Boga, który jest Synem i w swojej miłości jest radykalnie zorientowany na Ojca i na człowieka.
“Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10, 30).
“Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3, 16).
Z jednej strony istnieje absolutna jedność Chrystusa z Ojcem, Jego orientacja. Jan, w rzeczywistości, w pierwszym wersecie Prologu mówi nawet, że Słowo jest “”skierowane” ku Bogu Ojcu, a jednocześnie jest całkowicie przekazane przez Ojca światu.
“Syn Człowieczy będzie wydany w ręce ludzi. Oni Go zabiją, ale trzeciego dnia zmartwychwstanie” (Mt 17, 22-23).
Ale najpoważniejszą rzeczą jest to, że to wydanie odbywa się dokładnie z rękami tych, którzy są odpowiedzialni za religię.
“Oto idziemy do Jerozolimy: tam Syn Człowieczy zostanie wydany arcykapłanom i uczonym w Piśmie. Oni skażą Go na śmierć i wydadzą Go poganom na wyszydzenie, ubiczowanie i ukrzyżowanie; a trzeciego dnia zmartwychwstanie” (Mt 20,18-19).
W religii istnieje poważny dualizm, który czyni życie jałowym.
Jest rzeczą oczywistą, że z religijnego punktu widzenia istnieje niezwykłe podobieństwo między tamtymi czasami a naszymi.
Dzisiaj, po całej filozofii i całym racjonalizmie i metodologii w filozofii, teologii, katechezie, duszpasterstwie, trudno jest pojąć, że nasz Bóg w Chrystusie objawia się jako człowiek, żyjący człowieczeństwem na swój własny sposób w głębokim upokorzeniu. My do tej pory nie potrafimy odczytać jako objawienia prawdziwego Boga takiej formy istnienia, która jest upokorzona i wydana innym aż do śmierci.
Przyzwyczailiśmy się do wizerunków Chrystusa o doskonałych formach według klasycznych, renesansowych kryteriów. Następnie pojawiły się inne obrazy, które były znacznie bardziej teatralne, z iluzjami perspektywy i obrazowania. A potem nadeszła przeciwna fala, doloryzmu, Chrystusa cierpiącego w permanentnej agonii. Ale wszystkie te obrazy w żaden sposób nie pokazują, że ten Chrystus jest Bogiem.
Jeśli nie zacznie się od miłości jako tożsamości Boga, jak można połączyć całe metafizyczne i filozoficzne podejście doskonałej istoty z Bogiem, który przeżywa swoją pełną boskość w postaci niewolnika, posłusznego woli Boga Ojca aż do śmierci, skoro wola Boga Ojca wypełnia się poprzez ludzi, którzy Go potępiają i zabijają?
Rzeczywiście, scena w Getsemani jest dramatyczna, gdy Chrystus powierza się w ręce Ojca, ale w rzeczywistości te ręce pokrywają się z pocałunkiem fałszu ucznia zdrajcy i z rękoma bandytów.
Chrystus oddaje się w ręce Ojca, a jednocześnie oddaje się w ręce Judasza i bandytów, których Judasz przyprowadził ze sobą, aby Go aresztować (por. Mk 14, 43-48).
Całe to zachowanie nosi znamię religijnej, wręcz gorliwej i mistyfikującej sprawiedliwości.
Interesujące jest zobaczyć światło, jakie te sceny z Ewangelii rzucają na dramatyczne karty historii Kościoła aż do dnia dzisiejszego, aby uświadomić nam, jak jasna, ale abstrakcyjna mentalność jest związana ze strukturami, przez które władza przechodzi łatwiej niż miłość.
Prawdą, która naprawdę sprawia, że serce otwiera się szeroko, jest to, że nasz Bóg nie wykorzystuje swojego bycia Bogiem dla osobistych korzyści. To, co porusza serce, to fakt, że Bóg objawia się, wyrzekając się chwały zgodnie z mentalnością religijną i typowymi wyobrażeniami religii. Czyni to, aby zamanifestować inną chwałę, jako niewolnik, w wydaniu siebie w śmierci jak ziarno pszenicy, aby uwielbić Ojca, który Go wskrzesza.
Imię takiego Boga “jest ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych. I aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest PANEM – ku chwale Boga Ojca” (Flp 2, 9-11).
Jest to objawienie Boga w całkowicie nowy sposób.
Nie ma absolutnej i doskonałej istoty, która mogłaby zająć nasze umysły, chyba że nazywa się Chrystus Jezus, prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek.
Nie interesuje nas imię Boga, który “stoi ponad”, Boga jako istoty “absolutnej” i “doskonałej”, jeśli nie cierpiał osobiście i nie jest w stanie współczuć naszym słabościom (por. Hbr 2,18; 4,15).
Nasz Bóg jest prawdziwy i doskonały, ponieważ jest Miłością, a kochać oznacza służyć.
“Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mk 10, 45).
To Bóg, który w chwili pożegnania zakłada fartuch i umywa uczniom nogi. To jest nasz Bóg!
Czynność umywania nóg była tak upokarzająca, że nie wolno jej było wykonywać nawet sługom żydowskiego pochodzenia.
Tak więc klucz do liturgii jest taki sam, jak ten doświadczany w służbie.
Nie ma tu miejsca na próżną chwałę, prestiż czy zwykły, banalny klerykalizm. Zamiast tego chodzi o to, że “wy zatem, bracia, zostaliście powołani do wolności. Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do hołdowania ciału, wręcz przeciwnie, miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie!” (Ga 5, 13).
Niestety, tracąc z oczu Boga Miłość, straciliśmy również z oczu prawdziwą wolność.
I teraz to również stało się problemem dla życia w Duchu, ponieważ po pewnego rodzaju dominacji prawdy filozoficznej, prawdziwa wolność nie jest już rozumiana. W rzeczywistości wolność jest coraz bardziej wiązana z nieograniczonymi możliwościami jednostki. A co za tym idzie, poważnie narażona na działanie własnej woli, która popycha “ja” w kierunku samorealizacji. Dlatego wolność musiała być kontrolowana poprzez zasady, które jednak zakreślają jej granice.
Ale my jesteśmy Jego dziełem (por. Ef 2,10). Dlatego wolność zaczyna się od akceptacji drugiego. Jest to możliwe właśnie dlatego, że jesteśmy poruszeni miłością i uzdolnieni do niej przez Niego.
A ponieważ prawdziwa wolność – jak mówi Bierdiajew – jest pojmowana tylko w miłości, a ta przejawia się w formie służby, współczesna myśl nie może jej pojąć jako czegoś organicznie zjednoczonego z Bogiem i człowiekiem.
Dla pewnej mentalności istnieje ciągłe napięcie między Bogiem a człowiekiem, do tego stopnia, że wzajemnie się ograniczają. Zamiast tego, w miłości Chrystusa kontemplujemy głęboką kenozę, upokorzenie aż do śmierci. Syn Boży w swoim człowieczeństwie doświadcza śmierci i stamtąd, właśnie z miłością i w miłości, zostaje podniesiony. W ten sposób przywraca On do Boskiego sposobu istnienia również sposób istnienia człowieka, który został zepchnięty do poziomu niewolnika.
Drogą Ducha jest uczestnictwo w Chrystusie, w naszej historii, w tej wolności miłości. A kto w życiu, przechodząc przez różne próby, pozostaje w miłości Chrystusa, zna skutek oddania siebie, czyli zmartwychwstanie dokonane przez Ojca za pośrednictwem Ducha.
ZIARNA są rubryką Centro Aletti udostępnianą każdego piątku. Każdego tygodnia, oprócz homilii niedzielnej w formie audio, na stronie LIPA będzie do dyspozycji pogłębienie czytań liturgicznych z eucharystii niedzielnej bądź świątecznej
