Approfondimento delle letture della liturgia
Profundización de las lecturas de la liturgia
Poglobitev Božje besede
Produbljivanje liturgijskih tekstova
Pogłębienie czytań liturgicznych
![[SEMI] VI DOMENICA DEL TEMPO ORDINARIO (Anno B) 2](https://www.edizionilipa.com/wp-content/uploads/2024/02/069-027-2009-Rampa-San-Giovanni-Rotondo-Italia-S.-Francesco-bacia-il-lebbroso-p-400x400.jpg "[SEMI] VI DOMENICA DEL TEMPO ORDINARIO (Anno B) 2")
La seconda lettura, presa dalla Prima lettera ai Corinti, è la conclusione di un passo in cui Paolo spiega ai cristiani come comportarsi riguardo ai cibi, che sono offerti nei vari culti religiosi.
Per Paolo è chiaro che il modo cristiano di vivere nella società è quello dell’amore di Dio.
Si tratta di mangiare sempre con gratitudine, perché ciò che mangiamo proviene sempre dalla terra. Infatti “del Signore è la terra e tutto ciò che essa contiene” (1Cor 10,26).
E dunque si tratta di essere attenti non a ciò che si mangia, ma alla persona con la quale si mangia.
Non è il problema della coscienza del cristiano riguardo ai cibi.
Paolo ha subito colto il senso della liberazione che Cristo ha portato riguardo la legge religiosa.
“‘Non capite che tutto ciò che entra nell’uomo dal di fuori non può renderlo impuro, perché non gli entra nel cuore ma nel ventre e va nella fogna?’. Così rendeva puri tutti gli alimenti” (Mc 7,18-19).
Paolo ripete questa liberazione ancora più forte: “Se siete morti con Cristo agli elementi del mondo, perché, come se viveste ancora nel mondo, lasciarvi imporre precetti quali: ‘Non prendere, non gustare, non toccare’? Sono tutte cose destinate a scomparire con l’uso, prescrizioni e insegnamenti di uomini, che hanno una parvenza di sapienza con la loro falsa religiosità e umiltà e mortificazione del corpo, ma in realtà non hanno alcun valore se non quello di soddisfare la carne” (Col 2,20-23).
Paolo chiarisce che tali prescrizioni religiose e le loro pratiche servono piuttosto – come dice bene Yannaras –, come corazza dell’ego individuocentrico, che cerca di imporsi e assicurarsi l’approvazione degli uomini e di Dio, l’ammirazione di tutti intorno, ecc. Appunto, la “soddisfazione della carne” (Col 2,23), come diceva Paolo.
Invece, lui sposta tutta l’attenzione del cristiano sulla relazione verso le persone con cui si trova, una relazione attenta agli altri. Visto che il cristiano è libero riguardo ai cibi, gli è ancora più facile essere attento alle persone con le quali si trova ai pasti e ai mercati.
“Siate persone che non recano nessuna offesa né ai Giudei né ai Greci né alla Chiesa di Dio” (1Cor 10,32).
Non c’è poi alcun motivo di fermarsi su questo argomento con giudizi fondati in tali prescrizioni, abitudini e tradizioni.
È la gratitudine a Dio che è alla base della libertà di ciascuno.
Il cristiano ha le sue radici in Cristo e “in lui” vive una relazione filiale con Dio Padre, dal quale riceve la vita di Dio, cioè zoē.
In questo consiste la vera via spirituale e la vera vita spirituale: “Dunque, sia che mangiate sia che beviate sia che facciate qualsiasi altra cosa, fate tutto per la gloria di Dio” (1Cor 10,31).
Questo è il cammino della vita spirituale: che tutto ciò che è veramente umano sia vissuto in modo spirituale, cioè in comunione con Dio e nel suo amore.
Mentre le usanze e convinzioni tipiche delle religioni funzionano finché la società è più o meno sotto una determinata religione. Ma di per sé queste prescrizioni non offrono la vita, non la conferiscono. Neanche la legge di Mosè conferisce la vita (cf Gal 3,21).
E, dunque, queste cose si sostengono più con un consenso culturale, sociale, di appartenenza, ma non perché da esse deriva la vita.
Come testimonia anche l’esperienza della nostra storia, queste realtà cadono appena la società cambia culturalmente.
La decadenza della fede ecclesiale, trasformandosi in una religione convenzionale, ha mantenuto un certo nominalismo cattolico con determinate forme di comportamento e usanze religiose, ma appena si è realizzato un reale pluralismo culturale, la gente si è sentita liberata da quei clichés religiosi sterili e si è allontanata, addirittura senza avvertire di essersi staccati dalla fonte della vita.
Perché, effettivamente, un tale modo di stare nella religione non dà la vita!
Per Paolo è evidente che lo Spirito Santo ci dona la vita come amore, ci innesta in Cristo, e niente ci può separare da questo amore (cf Rm 8,14-15.35-39).
Ed è proprio questo amore che il cristiano fa trasparire con l’attenzione agli altri.
Ad un certo punto, sembra che Paolo si contraddica, dicendo: “io mi sforzo di piacere a tutti in tutto” (1Cor 10,33), mentre prima diceva di annunciare il Vangelo senza cercare di piacere agli uomini (cf 1Ts 2,4), ma solo a Dio.
Anzi, nella Lettera ai Galati è ancora più personale e radicale (cf Gal 1,10).
Ma, nel brano di oggi, il piacere di cui parla Paolo è legato a quello di piacere al prossimo nel bene per edificarlo (cf Rm 15,2).
Infatti, lui dice: “mi sono fatto come Giudeo per i Giudei, per guadagnare i Giudei. Per coloro che sono sotto la Legge – pur non essendo io sotto la Legge – mi sono fatto come uno che è sotto la Legge, allo scopo di guadagnare coloro che sono sotto la Legge. Per coloro che non hanno Legge – pur non essendo io senza la legge di Dio, anzi essendo nella legge di Cristo – mi sono fatto come uno che è senza Legge, allo scopo di guadagnare coloro che sono senza Legge. Mi sono fatto debole per i deboli, per guadagnare i deboli; mi sono fatto tutto per tutti, per salvare a ogni costo qualcuno” (1Cor 9,20-22).
È Cristo la vita e il modo di vivere di Paolo. Cristo si è fatto uomo e si è consegnato nelle mani di tutti.
Allora, piacere a tutti vuol dire uscire da sé stessi e riconoscere l’altro.
Solo chi è fondato in Cristo è veramente libero e non ha più paura per sé stesso, quindi può radicalmente riconoscere l’altro con amore. Questo è certamente un rischio, perché l’altro ti può rifiutare e maltrattare, ma si tratta così di una vera consegna agli altri, senza cercare niente per sé stessi (cf 1Cor 10,33).
Non c’è alcun interesse individuale, ma ciò che è la vita di Paolo – ossia vivere con Cristo, rivelato “in lui” dal Padre, che ora lo abita –, diventa la via affinché “Dio sia tutto in tutti” (1Cor 15, 28).
Paolo dice che davvero amare significa non essere attaccati alla propria etnia, religione o cultura, ma essere liberi, perché non abbiamo le origini in questo mondo, ma nell’amore del Padre: siamo figli.
Ma la via che si allontana dalla fede, la quale è ciò che fa inabitare Cristo nei nostri cuori, è una via di smarrimento della vita.
“Che il Cristo abiti per mezzo della fede nei vostri cuori, e così, radicati e fondati nella carità, siate in grado di comprendere con tutti i santi quale sia l’ampiezza, la lunghezza, l’altezza e la profondità, e di conoscere l’amore di Cristo che supera ogni conoscenza, perché siate ricolmi di tutta la pienezza di Dio” (Ef 3,17-19).
È Cristo che ci abita e ci radica nella carità, rendendoci liberi da tutto ciò che siamo.
Ma proprio l’ultima sua parola nella lettura di oggi ci rivela quanto ci siamo lasciati ingannare dalla religione, prosciugandoci dalla fede ecclesiale.
“Diventate miei imitatori, come io lo sono di Cristo” (1Cor 11,1).
Da secoli, il nostro modo di comprendere l’imitazione è fare il passaggio da un’immagine, o una forma esterna, a noi, in modo che diventi la mia forma, il mio modo di essere, l’immagine con la quale mi presento. Prendere qualcosa dall’altro e applicare a me con un impegno della volontà, convincendoci razionalmente della necessità di tale operazione.
Ma questo non c’entra niente con san Paolo.
Per Paolo, “imitare” Cristo è vivere in una totale comunione con Lui, tanto da sperimentarlo come colui che abita nel nostro cuore, cioè dentro tutta la nostra persona, perché il cuore rappresenta l’integrità dell’uomo.
“Imitarlo” allora vuol dire farlo vivere dentro di noi, in modo che “trapassi” tutta la nostra realtà.
Divento la sua immagine vivendolo, ossia lasciandolo vivere dentro di me.
È Lui che si esprime attraverso di me. E così mi converto, mi trasfiguro secondo il suo modo di vivere l’umanità.
Lui è la nostra vita (cf Gv 14,6).
È Cristo “la nostra vita” (Col 3,4).
Noi siamo il suo corpo (cf 1Cor 12,27) e partecipiamo al suo amore in modo da vivere la comunione anche nel modo di pensare (cf 1Cor 2,16).
“Imitare” l’altro è un modo di partecipare alla comunione così forte che, proprio per la comunione, Cristo si rende presente in noi tramite lo Spirito (cf Rm 8,9.11).
“Non riconoscete forse che Gesù Cristo abita in voi?” (2Cor 13,5).
Proprio per la comunione che vivo con gli altri, io prendo ispirazione vedendo come l’altro si lascia salvare da Cristo e come vive il dono ricevuto.
Infatti, non esiste nessuna imitazione dall’esterno.
Già in 1Cor 3,2-11, Paolo chiude tutte queste vie di dipendenza e di imitazione. Queste cose portano solo alle divisioni.
Siccome noi siamo le membra del corpo di Cristo, siamo anche “le membra gli uni degli altri” (Rm 12,5).
L’occhio non può imitare il braccio: sarebbe patologico.
Invece, nella comunione, si può condividere aiutandosi, facendo così passare Cristo come vita attraverso tutto ciò che si è.
SEMI è la rubrica del Centro Aletti disponibile ogni venerdì.
Ogni settimana, oltre all’omelia della domenica in formato audio, sarà disponibile sul sito LIPA un approfondimento delle letture della liturgia eucaristica domenicale o festiva.
La segunda lectura, tomada de la Primera Carta a los Corintios, es la conclusión de un pasaje en el que Pablo explica a los cristianos cómo comportarse con respecto a los alimentos, que se ofrecen en los diversos cultos religiosos.
Para Pablo, está claro que el modo de vida cristiano en sociedad es el del amor de Dios.
Es comer siempre con gratitud, porque lo que comemos procede siempre de la tierra. Porque “del Señor es la tierra y todo lo que ella contiene” (1 Co 10,26).
Se trata, pues, de estar atento no a lo que se come, sino a la persona con la que se come.
No se trata del problema de la conciencia del cristiano respecto a la comida.
Pablo captó inmediatamente el significado de la liberación que Cristo trajo respecto a la ley religiosa.
“¿No comprendéis que todo lo que entra en el hombre desde fuera no puede hacerlo impuro, porque no entra en su corazón, sino en su vientre y va a parar a la cloaca?”. Así hizo puros todos los alimentos” (Mc 7, 18-19).
Pablo repite aún con más fuerza esta liberación: “Si habéis muerto con Cristo a los elementos del mundo, ¿por qué, como si aún vivierais en el mundo, os dejáis imponer preceptos como “No toméis, no probéis, no toquéis”? Todo esto son cosas destinadas a desaparecer con el uso, prescripciones y enseñanzas de hombres, que tienen apariencia de sabiduría con su falsa religiosidad y humildad y mortificación del cuerpo, pero que en realidad no valen más que para satisfacer la carne” (Col 2,20-23).
Pablo deja claro que tales prescripciones religiosas y sus prácticas sirven más bien -como bien dice Yannaras- como armadura del ego individuo-céntrico, que busca imponerse y asegurarse la aprobación de los hombres y de Dios, la admiración de cuantos le rodean, etc. Precisamente, la “satisfacción de la carne” (Col 2,23), como dice Pablo.
En cambio, desplaza toda la atención del cristiano hacia la relación con las personas con las que está, una relación atenta a los demás. Puesto que el cristiano es libre con respecto a la comida, le resulta aún más fácil estar atento a las personas con las que está en las comidas y en los mercados.
“Sed personas que no ofendan ni a judíos ni a griegos ni a la Iglesia de Dios” (1 Co 10,32).
No hay, pues, razón para detenerse en este tema con juicios fundados en tales prescripciones, costumbres y tradiciones.
Es la gratitud a Dios la base de la propia libertad.
El cristiano está enraizado en Cristo y “en él” vive una relación filial con Dios Padre, de quien recibe la vida de Dios, es decir, zoē.
En esto consiste el verdadero camino espiritual y la verdadera vida espiritual: “Por tanto, ya comáis o bebáis o hagáis cualquier otra cosa, hacedlo todo para gloria de Dios” (1 Cor 10,31).
Este es el camino de la vida espiritual: que todo lo verdaderamente humano se viva espiritualmente, es decir, en comunión con Dios y en su amor.
Las costumbres y creencias típicas de las religiones funcionan mientras la sociedad esté más o menos sometida a una determinada religión. Pero en sí mismas estas prescripciones no ofrecen la vida, no la confieren. Ni siquiera la ley de Moisés confiere la vida (cf. Ga 3,21).
Y, por tanto, estas cosas se sostienen más por un consenso cultural, social, de pertenencia, pero no porque de ellas derive la vida.
Como atestigua también la experiencia de nuestra historia, estas realidades caen en cuanto la sociedad cambia culturalmente.
La decadencia de la fe eclesial, transformándose en una religión convencional, mantuvo un cierto nominalismo católico con determinadas formas de comportamiento y costumbres religiosas, pero en cuanto se realizó el pluralismo cultural real, la gente se sintió liberada de esos clichés religiosos estériles y se apartó, aun sin sentir que se había desprendido de la fuente de la vida.
Porque, en efecto, ¡esa forma de estar en religión no da vida!
Para Pablo es evidente que el Espíritu Santo nos da la vida como amor, nos injerta en Cristo, y nada puede separarnos de este amor (cf. Rm 8,14-15.35-39).
Y es precisamente este amor el que el cristiano manifiesta con su atención a los demás.
En cierto momento, parece que Pablo se contradice al decir: “Me esfuerzo por agradar a todos en todo” (1 Co 10,33), mientras que antes decía que anunciaba el Evangelio sin intentar agradar a los hombres (cf. 1 Ts 2,4), sino sólo a Dios.
De hecho, en la Carta a los Gálatas es aún más personal y radical (cf. Ga 1,10).
Pero, en el pasaje de hoy, el placer del que habla Pablo está vinculado al de agradar al prójimo con el bien para edificarlo (cf. Rm 15,2).
En efecto, dice: “Me hice judío para los judíos, para ganar a los judíos”. Por los que están bajo la Ley -aunque yo no estoy bajo la Ley- me he hecho como uno que está bajo la Ley, para ganar a los que están bajo la Ley. Por los que no tienen Ley -aunque no estoy sin la Ley de Dios, sino que estoy en la Ley de Cristo- me he hecho como uno que está sin Ley, para ganar a los que están sin Ley. Me he hecho débil por los débiles, para ganar a los débiles; me he hecho todo a todos, para salvar a toda costa a algunos” (1 Co 9, 20-22).
Cristo es la vida y el estilo de vida de Pablo. Cristo se hizo hombre y se entregó en manos de todos.
Por eso, agradar a todos significa salir de uno mismo y reconocer al otro.
Sólo quien está cimentado en Cristo es verdaderamente libre y ya no teme por sí mismo, por lo que puede reconocer radicalmente al otro con amor. Esto es ciertamente un riesgo, porque el otro puede rechazarte y maltratarte, pero es así una verdadera entrega a los demás, sin buscar nada para uno mismo (cf. 1 Co 10,33).
No hay interés individual, sino que lo que es la vida de Pablo -es decir, vivir con Cristo, revelado “en él” por el Padre, que ahora habita en él- se convierte en el camino para que “Dios sea todo en todos” (1 Co 15,28).
Pablo dice que amar de verdad significa no estar apegado a la propia etnia, religión o cultura, sino ser libre, porque no tenemos nuestro origen en este mundo, sino en el amor del Padre: somos hijos.
Pero el camino que se aparta de la fe, que es lo que hace habitar a Cristo en nuestro corazón, es un camino de pérdida de la vida.
“Que habite Cristo por la fe en vuestros corazones, y así, arraigados y cimentados en la caridad, seáis capaces de comprender con todos los santos cuál es la anchura, la longitud, la altura y la profundidad, y de conocer el amor de Cristo, que sobrepasa todo conocimiento, para que seáis llenos de toda la plenitud de Dios” (Ef 3, 17-19).
Es Cristo quien habita en nosotros y nos arraiga en la caridad, haciéndonos libres de todo lo que somos.
Pero su última palabra en la lectura de hoy nos revela hasta qué punto nos hemos dejado engañar por la religión, vaciándonos de nuestra fe eclesial.
“Sed imitadores míos, como yo lo soy de Cristo” (1 Co 11,1).
Durante siglos, nuestra manera de entender la imitación ha sido hacer el tránsito de una imagen, o una forma externa, a nosotros, de modo que se convierta en mi forma, mi manera de ser, la imagen con la que me presento. Tomar algo del otro y aplicármelo con un compromiso de la voluntad, convenciéndonos racionalmente de la necesidad de tal operación.
Pero esto no tiene nada que ver con San Pablo.
Para Pablo, “imitar” a Cristo es vivir en total comunión con Él, hasta el punto de experimentarlo como el que habita en nuestro corazón, es decir, dentro de toda nuestra persona, porque el corazón representa la integridad del hombre.
“Imitarlo” significa entonces hacerlo vivir dentro de nosotros, de modo que Él “atraviese” toda nuestra realidad.
Me convierto en su imagen viviéndolo, es decir, dejándolo vivir dentro de mí.
Es Él quien se expresa a través de mí. Y así me convierto, me transfiguro según su modo de vivir la humanidad.
Él es nuestra vida (cf. Jn 14,6).
Él es Cristo “nuestra vida” (Col 3,4).
Nosotros somos su cuerpo (cf. 1 Co 12,27) y participamos de su amor de tal manera que vivimos la comunión también en el modo de pensar (cf. 1 Co 2,16).
“Imitar” al otro es tal modo de participar en la comunión que, precisamente por la comunión, Cristo se hace presente en nosotros por el Espíritu (cf. Rm 8,9.11).
“¿No reconocéis que Jesucristo habita en vosotros?” (2 Co 13,5).
Precisamente por la comunión que experimento con los demás, me inspira ver cómo el otro se deja salvar por Cristo y cómo vive el don recibido.
En efecto, no hay imitación desde fuera.
Ya en 1 Co 3,2-11, Pablo cierra todas esas vías de dependencia y de imitación. Estas cosas sólo conducen a divisiones.
Puesto que somos miembros del cuerpo de Cristo, somos también “miembros los unos de los otros” (Rm 12,5).
El ojo no puede imitar al brazo: eso sería patológico.
En cambio, en la comunión, uno puede compartir ayudándose a sí mismo, pasando así Cristo como vida a través de todo lo que uno es.
SEMILLAS es una publicación del Centro Aletti disponible todos los viernes. Cada semana, además del audio de la homilía dominical, estará disponible en el sitio de LIPA un comentario a las lecturas de la Liturgia del Domingo, como así también a las lecturas de la semana.
V drugem berilu, ki je iz Prvega pisma Korinčanom, je zaključek odlomka, v katerem Pavel razlaga kristjanom, kako naj se obnašajo glede hrane, ki je darovana pri različnih verskih obredih.
Pavlu je jasno, da kristjanov način življenja v družbi temelji na Božji ljubezni.
Gre za to, da jemo vedno s hvaležnostjo, saj to, kar jemo, prihaja iz zemlje. »Kajti Gospodova je zemlja in kar jo napolnjuje« (1 Kor 10,26).
Torej gre za to, da nismo pozorni na to, kar jemo, ampak na osebo, s katero jemo.
Ne gre za vprašanje kristjanove vesti do hrane.
Pavel je takoj dojel smisel osvobojenosti od religiozne postave, ki jo je prinesel Kristus.
»›Mar ne razumete, da človeka ne more omadeževati nič, kar pride vanj od zunaj, ker ne gre v njegovo srce, ampak v želodec, in se nato izloči v greznico?‹ S tem je razglasil vse jedi za čiste« (Mr 7,18-19).
To osvobojenost Pavel še močneje ponovi: »Če ste torej s Kristusom odmrli prvinam sveta, zakaj bi si dali prepovedovati, kakor da še živite posvetno: ›Ne prijemaj, ne okušaj, ne dotikaj se!‹ Saj mora vse to izginiti z uporabo. To so človeške zapovedi in nauki. S svojo umišljeno pobožnostjo, ponižnostjo in strogostjo do telesa dajejo te reči sicer vtis modrosti, a dejansko niso za drugo, kot da gódijo mesu« (Kol 2,20-23).
Pavel jasno pove, da takšni religiozni predpisi in njihovo izpolnjevanje služijo predvsem kot oklep vase zaverovanega jaza, ki se želi uveljaviti in si zagotoviti odobravanje ljudi in Boga, občudovanje vseh okrog sebe itd., kot dobro pove Yannaras. To je to, čemur pravi Pavel, da »gódijo mesu« (Kol 2,23).
Pavel pa vso kristjanovo pozornost usmeri v odnos do ljudi, s katerimi se znajde, v odnos, ki je pozoren do drugih. Ker je kristjan glede hrane svoboden, mu je še lažje biti pozoren do ljudi, s katerimi je pri jedi in na tržnicah.
»Ne bodite v spotiko ne Judom ne Grkom ne Božji Cerkvi« (1 Kor 10,32).
Zato ni nobenega razloga, da bi se pri tej temi ustavljali pri sodbah, ki temeljijo na takšnih predpisih, običajih in izročilih.
V temelju svobode vsakogar je hvaležnost Bogu.
Kristjan ima svoje korenine v Kristusu in »v njem« živi sinovski odnos z Bogom Očetom, od katerega prejema Božje življenje, to je zoē.
V tem je resnična duhovna pot in duhovno življenje: »Najsi torej jeste ali pijete ali delate kaj drugega, vse delajte v Božjo slavo« (1 Kor 10,31).
Pot duhovnega življenja je v tem, da bi vse, kar je resnično človeško, živeli na duhoven način, to je v občestvu z Bogom in v njegovi ljubezni.
Značilni običaji in prepričanja religij pa delujejo, dokler je družba bolj ali manj podrejena določeni religiji. Sami po sebi pa ti predpisi ne nudijo življenja, ga ne dajejo. Tudi Mojzesova postava ne daje življenja (prim. Gal 3,21).
Te stvari se zato vzdržujejo zaradi kulturne in družbene privolitve pripadnosti, ne pa, ker bi iz njih prihajalo življenje.
Tudi izkušnja zadnjih stoletij pričuje, da te stvari padejo takoj, ko se družba kulturno spremeni.
Propad cerkvene vere, ki se je spremenila v konvencionalno religijo, je z določenimi oblikami vedenja in obnašanja obdržal nek določen katoliški nominalizem. Ko pa je prišlo do resničnega kulturnega pluralizma, so se ljudje takoj čutili osvobojeni teh religioznih in sterilnih klišejev ter so se od njih odvrnili, ne da bi se sploh zavedali, da so se ločili od izvira življenja.
Kajti tak način bivanja v religiji ne daje življenja!
Za Pavla je očitno, da nam Sveti Duh daje življenje kot ljubezen, nas vcepi v Kristusa in nas nič ne more ločiti od te ljubezni (prim. Rim 8,14-15.35-39).
Prav to ljubezen kristjan razodeva s pozornostjo do drugih.
V nekem trenutku se zdi, da Pavel sam sebi nasprotuje, ko pravi: »Skušam tudi jaz v vseh rečeh ugoditi vsem« (1 Kor 10,33), prej pa je rekel, da oznanja evangelij ne da bi želel ugajati ljudem (prim. 1 Tes 2,4), ampak samo Bogu.
Še bolj oseben in radikalen je v Pismu Galačanom (prim. Gal 1,10).
Vendar v današnjem odlomku Pavel govori o tem, da želi ugoditi drugim v njihovo dobro in izgrajevanje (prim. Rim 15,2).
Pravi namreč: »Judom sem postal kakor Jud, da bi pridobil Jude; tistim, ki so pod postavo, kakor bi bil pod postavo, čeprav sam nisem pod postavo, da bi pridobil tiste, ki so pod postavo. Tistim, ki so brez postave, kakor bi bil sam brez postave, čeprav nisem brez Božje postave, ampak sem pod Kristusovo postavo, da bi pridobil tiste brez postave. Slabotnim sem postal slaboten, da bi pridobil slabotne. Vsem sem postal vse, da bi jih nekaj zagotovo rešil« (1 Kor 9,20-22).
Pavlovo življenje in način življenja je Kristus. Kristus je postal človek in se je izročil v roke vseh.
Ugoditi vsem torej pomeni iti iz sebe in prepoznati drugega.
Samo kdor je utemeljen v Kristusu, je resnično svoboden in se ne boji zase in zato lahko z ljubeznijo korenito prizna drugega. S tem vsekakor tvegaš, kajti drugi te lahko tudi zavrne in s teboj grdo ravna, vendar je to resnična izročitev drugim, ne da bi karkoli iskal zase (prim. 1 Kor 10,33).
Tu ni nobenega osebnega interesa: Pavlovo življenje – oziroma živeti s Kristusom, ki ga je »v njem« razodel Oče in sedaj prebiva v njem –, postane pot, da »bo Bog vse v vsem« (1 Kor 15,28).
Pavel pove, da resnično ljubiti pomeni ne biti navezan na lastno narodnost, religijo ali kulturo, ampak biti svoboden, saj nimamo izvora v tem svetu, ampak v Očetovi ljubezni: sinovi smo.
Pot, ki se oddalji od vere, ki pa je to, po čemer Kristus prebiva v naših srcih, je pot življenja, ki zablodi.
»Naj Kristus po veri prebiva v vaših srcih, da bi tako, ukoreninjeni in utemeljeni v ljubezni, mogli z vsemi svetimi doumeti, kolikšna je širokost in dolgost in visočina in globočina, ter spoznati Kristusovo ljubezen, ki presega spoznanje, da bi se izpolnili do vse Božje polnosti« (Ef 3,17-19).
Kristus prebiva v nas in nas utemelji v ljubezni ter nas osvobaja vsega, kar smo.
Zadnja Pavlova beseda v današnjem berilu nam razodene, kako smo se pustili preslepiti religiji in zbledeli v veri Cerkve.
»Postanite moji posnemovalci, kakor sem jaz Kristusov« (1 Kor 11,1).
Že stoletja dojemamo posnemanje kot prehod od podobe ali zunanje oblike k sebi, tako da postane moja oblika, moj način bivanja, moja podoba, s katero se predstavim. Vzeti nekaj od drugega in to prenesti nase z voljo in razumskim prepričevanjem o nujnosti takega početja.
Toda to nima nič skupnega s svetim Pavlom.
Za Pavla »posnemati« Kristusa pomeni živeti v popolnem občestvu z Njim, tako da človek izkuša, kako Kristus živi v njegovem srcu, to je v celotni njegovi osebnosti, kajti srce predstavlja celovitost človeka.
»Posnemati ga« torej pomeni pustiti mu živeti znotraj nas, tako da »prežame« vso našo resničnost.
Njegova podoba postajam tako, da ga živim, oziramo tako, da mu dopustim, da živi v meni.
On se izraža preko mene. In tako se spreobračam, se spreminjam v skladu z njegovim načinom človeškega življenja.
On je naše življenje (prim. Jn 14,6).
Kristus je »naše življenje« (prim. Kol 3,4).
Mi smo njegovo telo (prim. 1 Kor 12,27) in smo udeleženi v njegovi ljubezni tako, da živimo občestvo tudi v načinu razmišljanja (prim. 1 Kor 2,16).
»Posnemati« drugega je tako močan način udeleženosti v občestvu, da je prav zaradi občestva Kristus v nas navzoč po Svetem Duhu (prim. Rim 8,9.11).
»Ali ne spoznavate, da je Jezus Kristus v vas?« (2 Kor 13,5).
Prav zaradi občestva, ki ga živim z drugimi, prejmem navdih, ko vidim, kako se drugi pusti odrešiti Kristusu in kako živi prejeti dar.
Nobenega zunanjega posnemanja ni.
Že v 1 Kor 3,2-11 Pavel konča z vsemi temi potmi odvisnosti od posnemanja. Te stvari vodijo le v razdvojenost.
Ker smo udje Kristusovega telesa, smo tudi »deli med seboj« (Rim 12,5).
Oko ne more posnemati roke: to bi bilo patološko.
V občestvu pa si lahko delimo in pomagamo med seboj ter tako posredujemo Kristusa kot življenje skozi vse, kar smo.
SEMENA je rubrika Centra Aletti, ki je na voljo vsak petek.
Vsak teden je na spletni strani LIPE poleg nedeljske homilije v zvočni obliki (v italijanščini) na voljo tudi poglobitev Božje besede nedeljske ali praznične svete maše.
Drugo čitanje, preuzeto iz Prve poslanice Korinćanima, zaključak je odlomka u kojem Pavao objašnjava kršćanima kako se trebaju ponašati glede jelâ, koja se prinose u raznim religijskim obredima.
Pavlu je jasno da se kršćanski način življenja u društvu temelji na Božjoj ljubavi.
Radi se o tome da uvijek jedemo sa zahvalnošću, jer ono što jedemo uvijek dolazi iz zemlje. Ta, “Gospodnja je zemlja i sve na njoj!“ (1Kor 10,26).
Dakle, ne radi se o tome da budemo pozorni na ono što jedemo, već na osobu s kojom jedemo.
Problem kršćaninove savjesti ne tiče se jelâ.
Pavao je odmah shvatio smisao oslobođenja od religijskog zakona, koje je Krist donio.
„Ne shvaćate li da čovjeka ne može onečistiti što u nj ulazi jer mu ne ulazi u srce, nego u utrobu te izlazi u zahod?’ Tako on očisti sva jela.“ (Mk 7,18-19).
Pavao još snažnije ponavlja ovo oslobođenje: „Ako ste s Kristom umrli za počela svijeta, zašto se, kao da još u ovom svijetu živite, dajete pod propise: ‘Ne diraj, ne kušaj, ne dotiči’? Sve će to uporabom propasti. Uredbe i nauci ljudski! Po samozvanu bogoštovlju, poniznosti i trapljenju tijela sve to doduše slovi kao mudrost, ali nema nikakve vrijednosti, samo zasićuje tijelo“ (Kol 2,20-23).
Pavao jasno kaže da takvi religijski propisi i njihovo izvršavanje služe prije svega – kako s pravom kaže Yannaras – kao oklop samopouzdanog „ja“, koji se nastoji nametnuti i sebi osigurati odobravanje ljudi i Boga, divljenje svih oko sebe itd. To je ono za što Pavao kaže da „zasićuje tijelo“ (Kol 2,23).
Pavao pak svu kršćaninovu pozornost usmjerava na odnos s ljudima s kojima se nalazi, odnos koji je pažljiv prema drugima. Budući da je kršćanin slobodan glede jelâ, još mu je lakše biti pažljiv prema ljudima s kojima se susreće na blagovanjima i na tržnicama.
„Ne budite na sablazan ni Židovima, ni Grcima, ni Crkvi Božjoj“ (1Kor 10,32).
Zato nema nikakvog razloga da se zadržavamo na ovoj temi s prosudbama utemeljenim na takvim propisima, običajima i tradicijama.
Zahvalnost Bogu u temelju je svačije slobode.
Kršćanin ima svoje korijene u Kristu i „u njemu“ živi sinovski odnos s Bogom Ocem, od kojeg prima Božji život, to jest zoē.
U tomu je pravi duhovni put i pravi duhovni život: „Dakle, ili jeli, ili pili, ili drugo što činili, sve na slavu Božju činite“ (1Kor 10,31).
Put duhovnog života je u tome da se sve što je uistinu ljudsko živi na duhovan način, to jest u zajedništvu s Bogom i u njegovoj ljubavi.
Dok običaji i vjerovanja svojstveni religijama funkcioniraju sve dok je društvo manje-više podređeno određenoj religiji. Ali sami po sebi ti propisi ne nude život, ne daju ga. Čak ni Mojsijev zakon ne daje život (usp. Gal 3,21).
Stoga se te stvari održavaju zbog kulturne i društvene privole pripadnosti, a ne zato što iz njih proizlazi život.
Iskustvo zadnjih stoljeća pokazuje kako te stvarnosti propadaju čim se u društvu dogodi kulturna promjena.
Nazadovanje crkvene vjere, koja se pretvorila u konvencionalnu religiju, zadržalo je određeni katolički nominalizam s određenim oblicima religioznih ponašanja i običaja. Ali čim je došao stvarni kulturni pluralizam, ljudi su se osjetili oslobođeni od tih sterilnih vjerskih klišeja i distancirali se, a da nisu ni primijetili da su se odvojili od izvora života.
Jer takav način prisutnosti u religiji ne daje život!
Za Pavla je očito da nam Duh Sveti daje život kao ljubav, ucjepljuje nas u Krista i ništa nas ne može rastaviti od te ljubavi (usp. Rim 8,14-15.35-39).
Upravo je to ljubav koju kršćanin otkriva sa svojom pažnjom prema drugima.
Čini se da Pavao u određenom trenutku proturječi samome sebi kada kaže: „ja svima u svemu ugađam“ (1Kor 10,33), dok je prije rekao da naviješta evanđelje ne nastojeći ugoditi ljudima (usp. 1Sol 2,4), nego samo Bogu.
Štoviše, još je osobniji i radikalniji u Poslanici Galaćanima (usp. Gal 1,10).
Međutim, u današnjem odlomku Pavao govori o želji da ugodi bližnjima za njihovo dobro i izgrađivanje (usp. Rim 15,2).
Naime, on kaže: „Bijah Židovima Židov da Židove steknem; onima pod Zakonom, kao da sam pod Zakonom – premda ja nisam pod Zakonom – da one pod Zakonom steknem; onima bez Zakona, kao da sam bez zakona – premda nisam bez Božjega zakona, nego u Kristovu zakonu – da steknem one bez Zakona; bijah nejakima nejak da nejake steknem. Svima bijah sve da pošto-poto neke spasim“ (1Kor 9,20-22).
Pavlov život i način življenja je Krist. Krist je postao čovjekom i predao se u ruke svih.
Dakle, ugoditi svima znači izaći iz sebe i prepoznati drugoga.
Samo onaj tko je utemeljen u Kristu doista je slobodan i više se ne boji za sebe, tako da može radikalno priznati drugoga s ljubavlju. Time zasigurno riskiraš, jer te drugi može odbaciti i loše postupiti, ali to je istinsko predanje drugima, bez da se išta traži za sebe (usp. 1Kor 10,33).
Tu nema nikakvog osobnog interesa: Pavlov život – to jest življenje s Kristom, koje je „u njemu“ objavio Otac, koji sada prebiva u njemu – postaje put, da „Bog bude sve u svemu“ (1Kor 15,28).
Pavao kaže da istinski ljubiti znači ne biti vezani za vlastitu nacionalnost, religiju ili kulturu, nego biti slobodni, jer ne potječemo iz ovoga svijeta, već iz Očeve ljubavi: mi smo sinovi.
Put koji se udaljava od vjere, po kojoj Krist prebiva u našim srcima, jest gubljenje života.
„Da po vjeri Krist prebiva u srcima vašim te u ljubavi ukorijenjeni i utemeljeni mognete shvatiti sa svima svetima što je Dužina i Širina i Visina i Dubina te spoznati nadspoznatljivu ljubav Kristovu da se ispunite do sve Punine Božje“ (Ef 3,17-19).
Krist je onaj koji prebiva u nama i ukorjenjuje nas u ljubavi, oslobađajući nas od svega što jesmo.
Posljednja Pavlova riječ u današnjem čitanju otkriva nam koliko smo dopustili da nas religija prevari i izblijedi u vjeri Crkve.
„Nasljedovatelji moji budite, kao što sam i ja Kristov“ (1Kor 11,1).
Stoljećima smo nasljedovanje poimali kao prijelaz sa slike ili vanjskog oblika na sebe, tako da postane moj oblik, moj način postojanja, slika s kojom se predstavljam. Uzeti nešto od drugoga i prenijeti na sebe s voljom i razumskim uvjerenjem u nužnost takvog postupanja.
No to nema nikakve veze sa svetim Pavlom.
Za Pavla, „nasljedovati“ Krista znači živjeti u potpunom zajedništvu s Njime, tako da ga doživimo kao onoga koji prebiva u našem srcu, to jest u cijeloj našoj osobi, jer srce predstavlja čovjekovu cjelovitost.
„Nasljedovati ga“ dakle znači pustiti ga da živi u nama, na način da „prožima“ cijelu našu stvarnost.
Postajem njegova slika živeći ga, to jest dopuštajući mu da živi u meni.
On se izražava preko mene. I tako se obraćam, preobražavam se u skladu s njegovim načinom življenja čovještva.
On je naš život (usp. Iv 14,6).
Krist je „život naš“ (usp. Kol 3,4).
Mi smo njegovo tijelo (usp. 1Kor 12,27) i sudjelujemo u njegovoj ljubavi na način da živimo zajedništvo i u načinu razmišljanja (usp. 1Kor 2,16).
„Nasljedovanje“ drugoga tako je snažan način sudjelovanja u zajedništvu da je, upravo po zajedništvu, Krist prisutan u nama po Duhu Svetomu (usp. Rim 8,9.11).
„Zar ne spoznajete sami sebe: da je Isus Krist u vama?“ (2Kor 13,5).
Upravo po zajedništvu, koje živim s drugima, dobivam nadahnuće kad vidim kako drugi dopušta da ga Krist spasi i kako živi primljeni dar.
Naime, nema izvanjskog nasljedovanja.
Već u 1Kor 3,2-11, Pavao dokida sve te putove ovisnosti o nasljedovanju. Te stvari vode samo u podjele.
Budući da smo udovi Kristova tijela, također smo „udovi jedan drugomu“ (Rim 12,5).
Oko ne može nasljedovati ruku: to bi bilo patološko.
U zajedništvu se pak može dijeliti i pomagati jedni druge, posredujući Krista kao život kroz sve što jesmo.
SJEMENJA je rubrika Centra Aletti dostupna svakoga petka. Svakoga tjedna, osim nedjeljne propovijedi u audio obliku, bit će dostupno na web stranici LIPA produbljivanje nedjeljnih ili blagdanskih čitanja euharistijske liturgije
Drugie czytanie, zaczerpnięte z Pierwszego Listu do Koryntian, jest zakończeniem fragmentu, w którym Paweł wyjaśnia chrześcijanom, jak zachowywać się w odniesieniu do pokarmów, które są oferowane w różnych kultach religijnych.
Dla Pawła jest jasne, że chrześcijańskim sposobem życia w społeczeństwie jest miłość do Boga.
Chodzi o to, aby zawsze jeść z wdzięcznością, ponieważ to, co jemy, zawsze jest darem ziemi. “Pańska bowiem jest ziemia i wszystko, co ją napełnia” (1 Kor 10, 26).
Jest to więc kwestia bycia uważnym nie na to, co jemy, ale na osobę, z którą jemy.
Nie chodzi tu o problem sumienia chrześcijanina w kwestii jedzenia.
Paweł natychmiast pojął sens wyzwolenia, które Chrystus przyniósł w odniesieniu do prawa religijnego.
“Nie rozumiecie, że nic z tego, co z zewnątrz wchodzi do człowieka, nie może uczynić go nieczystym; bo nie wchodzi do jego serca, lecz do żołądka i na zewnątrz się wydala. Tak uznał wszystkie potrawy za czyste” (Mk 7,18-19).
Paweł podkreśla to wybawienie jeszcze wyraźniej: “Jeśli razem z Chrystusem umarliście dla “żywiołów świata”, dlaczego – jak gdyby żyjąc [jeszcze] w świecie – dajecie sobie narzucać nakazy: «Nie bierz ani nie kosztuj, ani nie dotykaj…!» A przecież wszystko to są rzeczy [przeznaczone] do zniszczenia przez spożycie – [przepisy] według nakazów i nauk ludzkich. Przepisy te mają pozór mądrości dzięki kultowi własnego pomysłu, uniżaniu siebie i nieoszczędzaniu ciała, nie dzięki okazywaniu jakiejś wyrozumiałości dla zaspokojenia ciała” (Kol 2,20-23).
Paweł wyjaśnia, że takie religijne zalecenia i ich praktyki służą raczej – jak dobrze mówi Yannaras – jako zbroja indywidualnego ego, które stara się narzucić sobie i zapewnić aprobatę ludzi i Boga, podziw wszystkich wokół itp. Dokładnie rzecz biorąc, chodzi o “zaspokojenie ciała” (Kol 2,23), jak powiedział Paweł.
Zamiast tego przenosi całą uwagę chrześcijanina na relację z ludźmi, z którymi przebywa, relację, która jest uważna na innych. Ponieważ chrześcijanin jest wolny w odniesieniu do jedzenia, jeszcze łatwiej jest mu zwracać uwagę na ludzi, z którymi przebywa podczas posiłków i na targach.
„Nie bądźcie zgorszeniem ani dla Żydów, ani dla Greków, ani dla Kościoła Bożego” (1 Kor 10,32).
Nie ma więc powodu, aby zatrzymywać się na tym temacie z osądami opartymi na takich receptach, zwyczajach i tradycjach.
To wdzięczność Bogu jest podstawą wolności.
Chrześcijanin jest zakorzeniony w Chrystusie i “w Nim” żyje synowską relacją z Bogiem Ojcem, od którego otrzymuje życie Boże, czyli zoē.
Na tym polega prawdziwa duchowa droga i prawdziwe duchowe życie: “Przeto czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyńcie” (1 Kor 10, 31).
To jest droga życia duchowego: aby wszystko, co prawdziwie ludzkie, było przeżywane duchowo, to znaczy w komunii z Bogiem i w Jego miłości.
Podczas gdy typowe zwyczaje i wierzenia religii funkcjonują tak długo, jak długo społeczeństwo w mniejszym lub większym stopniu podlega danej religii. Ale przepisy te same w sobie nie oferują życia, nie dają go. Nawet prawo Mojżesza nie daje życia (por. Ga 3,21).
I dlatego te rzeczy są zachowane bardziej przez kulturowy, społeczny konsensus, przynależność, ale nie dlatego, że z nich wywodzi się życie.
Jak pokazuje również doświadczenie naszej historii, realia te upadają, gdy tylko społeczeństwo zmienia się kulturowo.
Dekadencja wiary eklezjalnej, przekształcając się w konwencjonalną religię, zachowała pewien katolicki nominalizm z pewnymi formami zachowania i zwyczajami religijnymi, ale gdy tylko uświadomiono sobie prawdziwy pluralizm kulturowy, ludzie poczuli się wyzwoleni z tych jałowych religijnych klisz i odwrócili się, nawet nie czując, że oderwali się od źródła życia.
Ponieważ, rzeczywiście, taki sposób bycia w religii nie jest życiodajny!
Dla Pawła jest oczywiste, że Duch Święty daje nam życie jako miłość, wszczepia nas w Chrystusa i nic nie może nas oddzielić od tej miłości (por. Rz 8, 14-15. 35-39).
I właśnie tę miłość chrześcijanin okazuje poprzez troskę o innych.
W pewnym momencie wydaje się, że Paweł zaprzecza sam sobie, mówiąc: “Staram się przypodobać wszystkim pod każdym względem” (1 Kor 10, 33a), podczas gdy wcześniej mówił, że głosi ewangelię, nie starając się podobać ludziom (por. 1 Tes 2, 4), ale tylko Bogu.
W Liście do Galatów jest to jeszcze bardziej osobiste i radykalne (por. Ga 1, 10).
Ale w dzisiejszym fragmencie zadowolenie, o jakim mówi Paweł, jest związane z podobaniem się bliźniemu dla jego dobra i dla zbudowania go (por. Rz 15, 2).
W rzeczywistości mówi: “Dla Żydów stałem się jak Żyd, aby pozyskać Żydów. Dla tych, co są pod Prawem, byłem jak ten, który jest pod Prawem – choć w rzeczywistości nie byłem pod Prawem – by pozyskać tych, co pozostawali pod Prawem. Dla nie podlegających Prawu byłem jak nie podlegający Prawu – nie będąc zresztą wolnym od prawa Bożego, lecz podlegając prawu Chrystusowemu – by pozyskać tych, którzy nie są pod Prawem. Dla słabych stałem się jak słaby, by pozyskać słabych. Stałem się wszystkim dla wszystkich, żeby w ogóle ocalić przynajmniej niektórych” (1Kor 9,20-22).
Chrystus jest życiem i sposobem życia Pawła. Chrystus stał się człowiekiem i oddał się w ręce wszystkich.
Tak więc zadowolenie wszystkich oznacza wyjście z siebie i rozpoznanie innych.
Tylko ci, którzy są ugruntowani w Chrystusie, są prawdziwie wolni i nie boją się już o siebie, więc mogą radykalnie uznać drugiego z miłością. Jest to z pewnością ryzyko, ponieważ druga osoba może cię odrzucić i źle potraktować, ale w ten sposób jest to prawdziwe oddanie się innym, bez szukania czegokolwiek dla siebie (por. 1 Kor 10, 33).
Nie ma tu żadnego indywidualnego interesu, ale to, co jest życiem Pawła – to znaczy życiem z Chrystusem, objawionym “w nim” przez Ojca, który teraz w nim mieszka – staje się drogą, aby “Bóg był wszystkim we wszystkich” (1 Kor 15, 28).
Paweł mówi, że prawdziwie kochać oznacza nie być przywiązanym do swojego pochodzenia etnicznego, religii czy kultury, ale być wolnym, ponieważ nie wywodzimy się z tego świata, ale z miłości Ojca: jesteśmy dziećmi.
Ale sposób, w jaki odwracamy się od wiary, która jest tym, co sprawia, że Chrystus mieszka w naszych sercach, jest sposobem na utratę życia.
“Niech Chrystus zamieszka przez wiarę w waszych sercach; abyście w miłości wkorzenieni i ugruntowani, wraz ze wszystkimi świętymi zdołali ogarnąć duchem, czym jest Szerokość, Długość, Wysokość i Głębokość, i poznać miłość Chrystusa, przewyższającą wszelką wiedzę, abyście zostali napełnieni całą Pełnią Bożą” (Ef 3,17-19).
To Chrystus mieszka w nas i zakorzenia nas w miłości, czyniąc nas wolnymi od wszystkiego, czym jesteśmy.
Ostatnie słowo Pawła w dzisiejszym czytaniu ujawnia nam, jak bardzo daliśmy się zwieść religii, pozbawiając się naszej eklezjalnej wiary.
“Bądźcie naśladowcami moimi, tak jak ja jestem naśladowcą Chrystusa” (1 Kor 11, 1).
Przez wieki nasz sposób rozumienia naśladowania polegał na przejściu od obrazu lub zewnętrznej formy do nas, tak aby stała się ona moją formą, moim sposobem bycia, obrazem, za pomocą którego się przedstawiam. Wziąć coś od drugiego i zastosować to do siebie z zaangażowaniem woli, przekonując siebie racjonalnie, że tego potrzebujemy.
Ale to nie ma nic wspólnego ze św. Pawłem.
Dla Pawła “naśladować” Chrystusa oznacza żyć w całkowitej komunii z Nim, tak bardzo, że doświadczamy Go jako Tego, który mieszka w naszym sercu, to znaczy w całej naszej osobie, ponieważ serce reprezentuje integralność człowieka.
“Naśladowanie Go” oznacza zatem, że On żyje w nas, tak że “przechodzi” przez całą naszą rzeczywistość.
Staję się Jego obrazem, żyjąc Nim, to znaczy pozwalając Mu żyć we mnie.
To On wyraża się przeze mnie. I tak się nawracam, przemieniam zgodnie z Jego sposobem przeżywania człowieczeństwa.
On jest naszym życiem (por. J 14, 6).
On jest Chrystusem “naszym życiem” (Kol 3, 4).
Jesteśmy Jego ciałem (por. 1 Kor 12, 27) i uczestniczymy w Jego miłości w taki sposób, że przeżywamy komunię także w sposobie myślenia (por. 1 Kor 2, 16).
“Naśladowanie” drugiego jest takim sposobem uczestniczenia w komunii, że właśnie dzięki komunii Chrystus uobecnia się w nas przez Ducha (por. Rz 8,9.11).
“Czyż nie wiecie o samych sobie, że Jezus Chrystus jest w was?” (2 Kor 13,5).
Właśnie z powodu komunii, której doświadczam z innymi, inspiruje mnie to, jak inni pozwalają się zbawić Chrystusowi i jak żyją darem, który otrzymali.
Rzeczywiście, nie istnieje żadne naśladowanie z zewnątrz.
Już w 1 Kor 3,2-11 Paweł zamyka wszystkie takie drogi zależności i naśladownictwa. Takie rzeczy prowadzą jedynie do podziałów.
Ponieważ jesteśmy członkami ciała Chrystusa, jesteśmy również “nawzajem dla siebie członkami” (Rz 12, 5).
Oko nie może naśladować ręki: byłoby to patologiczne.
Zamiast tego, w komunii można dzielić się, pomagając sobie, przekazując w ten sposób Chrystusa jako życie przez wszystko, czym się jest.
ZIARNA są rubryką Centro Aletti udostępnianą każdego piątku. Każdego tygodnia, oprócz homilii niedzielnej w formie audio, na stronie LIPA będzie do dyspozycji pogłębienie czytań liturgicznych z eucharystii niedzielnej bądź świątecznej
