Approfondimento delle letture della liturgia
Profundización de las lecturas de la liturgia
Poglobitev Božje besede
Produbljivanje liturgijskih čitanja
Pogłębienie czytań liturgicznych
![[SEMI] XVIII DOMENICA DEL TEMPO ORDINARIO (Anno B) 2](https://www.edizionilipa.com/wp-content/uploads/2024/07/069-358-2009-Altare-esterno-San-Giovanni-Rotondo-Italia-Altare-destra-Pane-p-2-400x400.jpg "[SEMI] XVIII DOMENICA DEL TEMPO ORDINARIO (Anno B) 2")
“Non comportatevi più come i pagani con i loro vani pensieri” (Ef 4,17).
Il versetto che non viene letto nella lettura di oggi, il 18, dice: “accecati nella loro mente, estranei alla vita di Dio a causa dell’ignoranza che è in loro e della durezza del loro cuore”.
La vita nuova, cioè la vita in Cristo, trasfigura totalmente ciò che è l’uomo: “per mezzo del battesimo dunque siamo stati sepolti insieme a lui nella morte affinché, come Cristo fu risuscitato dai morti per mezzo della gloria del Padre, così anche noi possiamo camminare in una vita nuova [o in una novità di vita]” (Rm 6,4).
L’inizio della nostra salvezza non sta in un nostro impegno per il bene, ma nella morte dell’uomo vecchio. Noi incontriamo Cristo da morti, anzi nella sepoltura, giacché siamo sepolti insieme a Lui. Con Lui si risuscita nella novità della vita e questo passaggio avviene per la gloria del Padre, cioè per la manifestazione del Padre che ci fa risuscitare, cioè ci rigenera. Perciò dalla morte si risuscita nella novità della vita che è la figliolanza e la conoscenza di Dio come Padre, perché ci troviamo nel Risorto, cioè nel Figlio amato. La novità è un uomo che è figlio di Dio amato nel Figlio suo Unigenito. Perciò, come dice Solov’ëv, quest’uomo nuovo si manifesta con una intelligenza nuova, con un sentire nuovo, e dunque con un modo nuovo di vivere la propria umanità. Anche l’intelligenza, vissuta nella figliolanza, è totalmente nuova. Questa umanità nuova, in effetti, è quella che partecipa all’umanità di Cristo. Il nostro io viene innestato in quello di Cristo e si riconosce in quello di Cristo (cf Gal 2,19-20). Se non viene crocifisso l’uomo vecchio, se non si viene sepolti con Cristo, la fede cristiana è semplicemente una farsa religiosa. Gioca sulle cose religiose, sulle varie osservanze e sulle molteplici devozioni, ma la manifestazione di Cristo attraverso coloro che si proclamano cristiani non avviene. Si può persino conoscere Dio, ma non come la vita di una relazione vivificante. In questo caso, l’esito sarà dunque una perversione nella prassi del vissuto e nel pensiero (cf Rm 1,20-32). Qualsiasi conoscenza di Dio l’uomo possa affermare, se non è relazionale, filiale, d’amore, porta a una distruzione della verità sull’uomo, sulla donna e sul creato. Così testimoniano i versetti del primo capitolo ai Romani. Si tratta di una intelligenza depravata, una intelligenza che si svincola dalla carità e dall’amore che viene versato nei nostri cuori dallo Spirito Santo, di una intelligenza che si ribella all’uomo e a Dio.
Una grande elaborazione della teologia prevalentemente a livello razionale lascia come eredità il rovesciamento di tutto ciò su cui per tanti secoli abbiamo insistito argomentando con una logica che non permetteva obiezioni. Proprio attraverso una razionalità rigorosa e ferrea siamo giunti a una prassi che apertamente sconfessa la visione dell’uomo secondo la Bibbia. Dunque, secondo Paolo, questa sarebbe una mentalità pagana, anche se nominalisticamente si manifesta come cristiana.
Ma in che cosa allora si differenzia una mentalità cristiana? È Cristo a fare la differenza.
Dio si può anche camuffare filosoficamente, cioè dietro idee razionaliste e astratte, mentre la vita concreta viaggia sui suoi binari, che con quelle idee non c’entrano niente. Allora, per un certo tempo, possiamo premere sulla volontà e dunque presentare anche una sorta di moralismo. Ma poi il pendolo si lancia nella direzione opposta.
Paolo però dice che si tratta di conoscere Cristo, cioè una persona che in sé unisce il divino e l’umano. Non si tratta di imparare qualcosa da Cristo, dove in questo “imparare” si può intromettere l’ampio spettro di una conoscenza secondo la carne facilmente venduta come spirituale.
Si tratta proprio di conoscere Cristo. Conoscere Cristo vuol dire passare l’esperienza di risuscitare con Lui, dopo essere morti e sepolti con Lui. Conoscere Cristo vuol dire trovarsi salvati da Lui, perché amati e accolti da Lui in un modo totale.
Conoscere Cristo ci immerge in un amore che supera ogni conoscenza. “Conoscere l’amore di Cristo che supera ogni conoscenza, perché siate ricolmi di tutta la pienezza di Dio” (Ef 3,19). La conoscenza di Cristo crea nell’uomo una trasfigurazione “fino a raggiungere la misura della pienezza di Cristo” (Ef 4,13).
Ma in Cristo “abita corporalmente tutta la pienezza della divinità, e voi partecipate della pienezza di lui” (Col 2,9-10). Allora in Cristo, Figlio di Dio, noi da figli conosciamo Dio Padre. Si tratta di una conoscenza che precede assolutamente ogni filosofare, soprattutto quello astratto e idealista, metafisico. La filosofia fino ad un certo punto può anche aiutare a spiegare il conosciuto, ma comunque neanche la spiegazione può essere disgiunta dal manifestarlo. Dio è come Cristo! La partecipazione a Cristo ci libera da quella falsità di ragionamento che non c’entra niente con la vita-zoē, e che crea la finzione dell’unità attraverso il moralismo e devozionismo.
Dopo secoli di razionalismo da un lato e di devozionismo e volontarismo dall’altro, dopo secoli cioè in cui abbiamo premuto l’acceleratore sull’impegno per valori che venivano proposti sia a livello individuale che per tutta la società, possiamo forse affermare che è addirittura difficile comprendere una conoscenza come quella di cui parla san Paolo. Infatti, in questa visione spirituale della conoscenza, non siamo noi il principio della conoscenza, ma Cristo stesso.
Intanto, si tratta anzitutto di conoscere Cristo che è in noi. “A loro Dio volle far conoscere la gloriosa ricchezza di questo mistero in mezzo alle genti: Cristo in voi, speranza della gloria” (Col 1,27). Cristo è in noi perché Lui si è donato, consegnato, e chi lo accoglie, chi crede in Lui, viene da Lui stesso inabitato (cf Ef 3,17). Infatti, è Lui che ci conosce per primo, non siamo stati noi ad aver conosciuto Lui (cf Gal 4,9).
Cristo, proprio perché ci ama con l’amore del Padre, non è accessibile a una conoscenza secondo la natura umana. All’inizio gli apostoli lo hanno conosciuto così, ma con la discesa dello Spirito Santo non lo conoscono più in quel modo. Anzi: “Cosicché non guardiamo più nessuno alla maniera umana; se anche abbiamo conosciuto Cristo alla maniera umana, ora non lo conosciamo più così” (2Cor 5,16).
Conoscere Cristo passa attraverso lo Spirito Santo (cf 1Cor 2,12). Questa conoscenza, che possiamo chiamare agapica, coinvolge tutta la persona, in modo che non esiste più il dualismo tra il pensare e il fare, ma uno e l’altro diventano la manifestazione di Colui in cui veniamo radicati. Anzi, una tale conoscenza diventa anche la vita per conoscersi gli uni gli altri. La vera conoscenza dell’uomo avviene solo in Cristo Gesù. Conoscere l’uomo fuori di Cristo Gesù vuol dire non conoscerlo e creare una idolatria razionalista.
Evidentemente, oggi l’andamento generale che constatiamo anche all’interno della Chiesa ha un approccio alla conoscenza che per molti versi è preso dal mondo. Perciò si continua a parlare, a insegnare, ma la parte più silenziosa della Chiesa è probabilmente quella che rende testimonianza e manifesta Cristo nel pensare e nell’agire, come unità della persona e della comunità ecclesiale. Dove non c’è unità come libera adesione, Cristo non si conosce ancora, perché non si vive la vita nuova.
La vita di Cristo in noi, la vita del Padre, quella chiamata zoē, integra tutto ciò che è umano. Perciò una conoscenza per mezzo di una intelligenza impregnata di zoē integra tutti i livelli di conoscenza. Ma la conoscenza che viene da una ragione vissuta secondo la natura umana, cioè secondo la vita come psychē, non riesce neanche a comprendere ciò che è la conoscenza secondo la vita di Cristo in noi.
SEMI è la rubrica del Centro Aletti disponibile ogni mercoledì.
Ogni settimana, oltre all’omelia della domenica in formato audio, sarà disponibile sul sito LIPA un approfondimento delle letture della liturgia eucaristica domenicale o festiva.
«No os comportéis ya como los paganos, con sus vanos pensamientos» (Ef 4,17). El versículo que no se lee en la lectura de hoy, el 18, dice: «cegados en sus mentes, alejados de la vida de Dios por la ignorancia que hay en ellos y la dureza de sus corazones».
La vida nueva, es decir, la vida en Cristo, transfigura totalmente lo que es el hombre: «por el bautismo fuimos, pues, sepultados con él en la muerte, para que, así como Cristo resucitó de entre los muertos por la gloria del Padre, así también nosotros andemos en vida nueva [o novedad de vida]» (Rom 6,4).
El principio de nuestra salvación no está en hacer el bien, sino en la muerte del hombre viejo. Nos encontramos con Cristo en la muerte, o más bien en la sepultura, puesto que somos sepultados con Él. Con Él resucitamos a una vida nueva, y este paso tiene lugar para gloria del Padre, es decir, para manifestación del Padre que nos resucita, es decir, nos regenera. Por tanto, de la muerte resucitamos a la novedad de vida que es la filiación y el conocimiento de Dios como Padre, porque nos encontramos en el Resucitado, es decir, en el Hijo amado. La novedad es un hombre que es el Hijo amado de Dios en su Hijo Unigénito. Por eso, como dice Solov’ëv, este hombre nuevo se manifiesta con una inteligencia nueva, con un sentimiento nuevo y, por tanto, con una manera nueva de vivir su humanidad. La inteligencia, vivida en la filiación, es también totalmente nueva. Esta nueva humanidad, de hecho, es la que participa de la humanidad de Cristo. Nuestro yo está injertado en el de Cristo y se reconoce en el de Cristo (cf. Ga 2,19-20). Si no se crucifica al hombre viejo, si no se es sepultado con Cristo, la fe cristiana no es más que una farsa religiosa.
Se juega con cosas religiosas, diversas observancias y múltiples devociones, pero no se produce la manifestación de Cristo a través de quienes se proclaman cristianos. Se puede incluso conocer a Dios, pero no como vida de una relación vivificante. En este caso, el resultado será, por tanto, una perversión en la práctica de la vida y del pensamiento (cf. Rom 1,20-32). Cualquier conocimiento de Dios que el hombre pueda afirmar, si no es relacional, filial, de amor, conduce a una destrucción de la verdad sobre el hombre, la mujer y la creación. Así lo atestiguan los versículos del primer capítulo a los Romanos. Es una inteligencia depravada, una inteligencia que se desentiende de la caridad y del amor que el Espíritu Santo derrama en nuestros corazones, una inteligencia que se rebela contra el hombre y contra Dios.
Una gran elaboración de la teología predominantemente a nivel racional deja como legado el derrocamiento de todo aquello en lo que hemos insistido durante tantos siglos, argumentando con una lógica que no admitía objeciones. Precisamente a través de una racionalidad rigurosa y férrea hemos llegado a una praxis que reniega abiertamente de la visión del hombre según la Biblia. Así, según Pablo, se trataría de una mentalidad pagana, aunque nominalmente se manifieste como cristiana.
Pero, ¿en qué se diferencia entonces una mentalidad cristiana? Es Cristo quien marca la diferencia. Dios también puede disfrazarse filosóficamente, es decir, detrás de ideas racionalistas y abstractas, mientras la vida concreta viaja por sus propios carriles, que nada tienen que ver con esas ideas. Entonces, durante un tiempo, podemos presionar a la voluntad y presentar así también una especie de moralismo. Pero luego el péndulo oscila en sentido contrario.
Pablo, sin embargo, dice que se trata de conocer a Cristo, es decir, a una persona que en sí mismo une lo divino y lo humano. No se trata de aprender algo de Cristo, donde en este «aprender» puede inmiscuirse el amplio espectro del conocimiento según la carne que fácilmente se vende como espiritual.
Se trata realmente de conocer a Cristo. Conocer a Cristo es pasar por la experiencia de ser resucitado con Él, después de haber muerto y haber sido sepultado con Él. Conocer a Cristo es ser salvado por Él, porque somos amados y aceptados por Él de forma total.
Conocer a Cristo nos sumerge en un amor que supera todo conocimiento. «Conoced el amor de Cristo, que supera todo conocimiento, para que seáis llenos de toda la plenitud de Dios» (Ef 3,19). Conocer a Cristo crea en el hombre una transfiguración «a la medida de la plenitud de Cristo» (Ef 4,13).
Pero en Cristo «habita corporalmente toda la plenitud de la Divinidad, y vosotros participáis de su plenitud» (Col 2,9-10). Así pues, en Cristo, Hijo de Dios, nosotros, como hijos, conocemos a Dios Padre. Se trata de un conocimiento que precede absolutamente a todo filosofar, especialmente al filosofar abstracto e idealista, metafísico. La filosofía, hasta cierto punto, también puede ayudar a explicar lo conocido, pero, sin embargo, la explicación tampoco puede separarse de la manifestación. Dios es como Cristo. La participación en Cristo nos libera de esa falsedad del razonamiento que nada tiene que ver con la vida-zoē, y que crea la ficción de la unidad mediante el moralismo y el devocionismo.
Después de siglos de racionalismo por un lado y de devocionismo y voluntarismo por otro, después de siglos, es decir, en los que hemos apretado el acelerador en el compromiso con los valores que se proponían tanto a nivel individual como para el conjunto de la sociedad, quizá podamos decir que resulta incluso difícil entender un conocimiento como aquel del que habla San Pablo. En efecto, en esta visión espiritual del conocimiento, no somos nosotros el principio del conocimiento, sino Cristo mismo.
Mientras tanto, se trata ante todo de conocer a Cristo que está en nosotros. «A ellos quiso Dios dar a conocer las gloriosas riquezas de este misterio entre los gentiles: Cristo en vosotros, esperanza de gloria» (Col 1,27). Cristo está en nosotros porque Él se ha dado, se ha entregado, y quien lo recibe, quien cree en Él, es habitado por Él (cf. Ef 3,17). En efecto, es Él quien nos conoce primero, no somos nosotros quienes hemos llegado a conocerlo (cf. Ga 4, 9).
Cristo, precisamente porque nos ama con el amor del Padre, no es accesible a un conocimiento según la naturaleza humana. Al principio, los apóstoles lo conocieron así, pero con el descenso del Espíritu Santo ya no lo conocen así. Al contrario: «De modo que ya no miramos a nadie a la manera humana; si también nosotros hemos conocido a Cristo a la manera humana, ya no le conocemos de esa manera» (2 Co 5,16).
El conocimiento de Cristo viene por el Espíritu Santo (cf. 1Cor 2,12). Este conocimiento, que podemos llamar agápico, implica a toda la persona, de modo que ya no existe un dualismo entre el pensar y el hacer, sino que uno y otro se convierten en la manifestación de Aquel en quien estamos arraigados. De hecho, ese conocimiento se convierte también en la vida del conocimiento mutuo. El verdadero conocimiento del hombre sólo se da en Cristo Jesús. Conocer al hombre fuera de Cristo Jesús es no conocerlo y crear una idolatría racionalista.
Evidentemente, hoy la tendencia general que vemos incluso dentro de la Iglesia tiene un enfoque del conocimiento que en muchos aspectos está tomado del mundo. Así, se sigue hablando, enseñando, pero la parte más silenciosa de la Iglesia es probablemente la que da testimonio y manifiesta a Cristo en el pensamiento y en la acción, como unidad de la persona y de la comunidad eclesial. Donde no hay unidad como adhesión libre, Cristo aún no es conocido, porque no se vive la vida nueva.
La vida de Cristo en nosotros, la vida del Padre, la vida llamada zoē, integra todo lo humano. Por eso el conocimiento por medio de una inteligencia imbuida de zoē integra todos los niveles de conocimiento. Pero el conocimiento que procede de una razón vivida según la naturaleza humana, es decir, según la vida como psychē, ni siquiera puede comprender lo que es el conocimiento según la vida de Cristo en nosotros.
SEMILLAS es una publicación del Centro Aletti disponible todos los miércoles.
Cada semana, además del audio de la homilía dominical, estará disponible en el sitio de LIPA un comentario a las lecturas de la Liturgia del Domingo, como así también a las lecturas de la semana.
»Ne živite več, kakor živijo pogani, v ničevosti svojega uma« (Ef 4,17).
Vrstica 18, ki je v današnjem drugem berilu izpuščena, pa se glasi: »Zaradi nevednosti, ki je v njih, in zaradi trdote njihovega srca jim je razum otemnel in so se odtujili Božjemu življenju«.
Novo življenje, to je življenje v Kristusu, popolnoma spremeni to, kar človek je: »S krstom smo bili torej skupaj z njim pokopani v smrt, da bi prav tako, kakor je Kristus v moči Očetovega veličastva vstal od mrtvih, tudi mi stopili na pot novosti življenja« (Rim 6,4).
Začetek našega odrešenja ni v tem, da se trudimo za dobro, ampak v smrti starega človeka. S Kristusom se srečamo v smrti ali bolje rečeno v pokopu, saj smo pokopani z njim. Z njim smo vstali v novo življenje in ta prehod se zgodi v Očetovo slavo, to je za razodetje Očeta, ki nas je obudil, to je prerodil. Iz smrti smo torej vstali v novost življenja, ki je sinovstvo in spoznanje Boga kot Očeta, ker smo v Vstalem, to je v ljubljenem Sinu. Ta novost je človek, ki je ljubljeni sin Boga Očeta v njegovem Edinorojenem Sinu. Zato se, kot pravi Solovjov, ta novi človek kaže z novim umom, z novim čutenjem in zato z novim načinom življenja svoje človeškosti. Um, ki ga živi v sinovstvu, je prav tako popolnoma nov. Ta nova človeškost je pravzaprav tista, ki je udeležena v Kristusovi človeškosti. Naš jaz je vcepljen v Kristusovega in je prepoznan v Kristusovem (prim. Gal 2,19-20). Če stari človek ni križan, če ni pokopan s Kristusom, je krščanska vera le religiozna farsa. Poudarjajo se religiozne stvari, različni obredi in številne pobožnosti, vendar se Kristusovo razodevanje po tistih, ki se razglašajo za kristjane, ne zgodi. Človek morda celo pozna Boga, vendar ne kot življenje v odnosu, ki poživlja. V tem primeru bo rezultat sprevrženost v življenju in mišljenju (prim. Rim 1,20-32). Človek lahko zagovarja razne vrste spoznanj o Bogu, vendar če to spoznanje ni odnosno, sinovsko, iz ljubezni, vodi v uničenje resnice o moškem, ženski in stvarstvu. Tako pričajo vrstice prvega poglavja Pisma Rimljanom. Gre za pokvarjen um, za razum, ki se loči od ljubezni, ki jo v naša srca vliva Sveti Duh, za um, ki se upira človeku in Bogu.
Velik razvoj teologije na pretežno razumski ravni ima za posledico preobrat vsega, pri čemer smo toliko stoletij vztrajali in kar smo potrjevali z logiko, ki ni dopuščala ugovorov. Prav s strogo in železno razumskostjo smo prišli do delovanja, ki odkrito zavrača svetopisemski pogled na človeka. Tako naj bi šlo po Pavlu za pogansko miselnost, čeprav se na videz kaže kot krščanska.
V čem se torej razlikuje krščanska miselnost? Razlika je v Kristusu.
Boga se lahko prikrije tudi filozofsko, torej za razumskimi in abstraktnimi idejami, medtem ko konkretno življenje potuje po svojih tirnicah, ki s temi idejami nimajo nič skupnega. Takrat lahko za nekaj časa pritisnemo na voljo in tako pospešujemo neke vrste moralizem. Toda potem nihalo zaniha v nasprotno smer.
Pavel pa pravi, da gre za spoznavanje Kristusa, torej osebe, ki v sebi združuje Božje in človeško. Ne gre za to, da se od Kristusa nekaj naučimo, pri čemer lahko v to »učenje« vdre širok spekter znanja po mesu, ki se zlahka prodaja kot duhovno.
V resnici pa gre za spoznanje Kristusa. Spoznati Kristusa pomeni doživeti izkušnjo vstajenja z njim, potem ko smo z njim umrli in bili pokopani. Spoznati Kristusa pomeni, da smo od njega odrešeni, ker nas ljubi in sprejema na popoln način.
Spoznanje Kristusa nas potopi v ljubezen, »ki presega vsako spoznanje, da bi se izpolnili do vse Božje polnosti« (Ef 3,19). Spoznanje Kristusa v človeku povzroči preobrazbo »do mere doraslosti Kristusove polnosti« (Ef 4,13).
Kajti v Kristusu »telesno biva vsa polnost božanstva. V njem imate svojo polnost tudi vi« (Kol 2,9-10). V Kristusu, Božjem Sinu, smo torej kot sinovi spoznali Boga Očeta. To je spoznanje, ki je pred vsakim filozofiranjem, zlasti abstraktnim in idealističnim, metafizičnim filozofiranjem. Filozofija do določene točke sicer lahko pomaga tudi pri razlagi poznanega, vendar pa kljub temu razlage ni mogoče ločiti od razodetja. Bog je kot Kristus! Udeleženost v Kristusu nas osvobaja lažnega razmišljanja, ki nima nič skupnega z življenjem kot zoē in ki z moralizmom in pobožnostjo ustvarja namišljeno edinost.
Po stoletjih racionalizma na eni strani ter pobožnjakarstva in voluntarizma na drugi, torej po stoletjih, v katerih smo spodbujali zavzemanje za vrednote, ki so bile ponujene tako na ravni posameznika kot celotne družbe, lahko morda rečemo, da je kar težko razumeti spoznanje, o kakršnem govori sveti Pavel. V tem duhovnem pogledu na spoznanje namreč nismo mi tisti, ki smo počelo spoznanja, ampak Kristus sam.
Predvsem gre za spoznavanje Kristusa, ki je v nas. »Njim je Bog hotel oznaniti, kakšno je bogastvo slave te skrivnosti med pogani, namreč Kristus v vas, upanje slave« (Kol 1,27). Kristus je v nas, ker je dal in izročil samega sebe. V človeku, ki ga sprejme, ki veruje vanj prebiva on sam (prim. Ef 3,17). Dejansko je On tisti, ki nas najprej spozna; nismo ga mi spoznali (prim. Gal 4,9).
Kristus pa, ki nas ljubi z Očetovo ljubeznijo, ni dostopen spoznanju po človeški naravi. Na začetku so ga apostoli poznali na človeški način, s prihodom Svetega Duha pa ga ne poznajo več tako. Še več: »Odslej nikogar več ne poznamo po mesu. Čeprav smo Kristusa poznali po mesu, ga zdaj ne poznamo več tako« (2 Kor 5,16).
Spoznavanje Kristusa poteka po Svetem Duhu (prim. 1 Kor 2,12). To spoznanje, ki ga lahko imenujemo »agapično« (v ljubezni), vključuje celotno osebo, tako da ni več razdvojenosti med mišljenjem in delovanjem, ampak eno in drugo postane razodevanje tistega, v katerem smo ukoreninjeni. Takšno spoznanje dejansko postane tudi življenje medsebojnega spoznavanja. Resnično spoznavanje človeka se zgodi le v Jezusu Kristusu. Poznati človeka zunaj Jezusa Kristusa pomeni, da ga ne poznamo in zato ustvarjamo razumarsko malikovanje.
Danes tudi v Cerkvi opažamo, da je na splošno pristop do znanja v mnogih pogledih privzet od sveta. Še vedno govorimo in poučujemo. Verjetno pa najbolj pričuje za Kristusa najtišji del Cerkve in ga razodeva v mislih in dejanjih kot enotnost osebe in edinost cerkvene skupnosti. Kjer ni edinosti kot svobodne pripadnosti, Kristus še ni spoznan, ker še ni novega življenja.
Kristusovo življenje v nas, Očetovo življenje, ki se imenuje zoē, združuje vse, kar je človeško. Zato spoznavanje s pomočjo uma, prežetega z življenjem kot zoē, združuje vse ravni spoznanja. Spoznanje pa, ki izhaja iz razuma, ki živi v skladu s človeško naravo, to je v skladu z življenjem kot psyhē, ne more niti dojeti, kakšno je spoznanje v skladu s Kristusovim življenjem v nas.
SEMENA je rubrika Centra Aletti, ki je na voljo vsako sredo.
Vsak teden je na spletni strani LIPE poleg nedeljske homilije v zvočni obliki (v italijanščini) na voljo tudi poglobitev Božje besede nedeljske ali praznične svete maše.
“Ne živite više kao što pogani žive – u ispraznosti pameti njihove” (Ef 4,17). Redak 18., koji je izostavljen u današnjem čitanju, glasi: „zamračena uma, udaljeni od života Božjega, sve zbog neznanja koje je u njima, zbog okorjelosti srca njihova“.
Novi život, to jest život u Kristu, potpuno preobražava ono što čovjek jest: „Krštenjem smo dakle zajedno s njime ukopani u smrt da kao što Krist slavom Očevom bî uskrišen od mrtvih, i mi tako hodimo u novosti života“ (Rim 6,4).
Početak našeg spasenja nije u našem zalaganju za dobro, nego u smrti starog čovjeka (usp. Rim 6,6). Mi susrećemo Krista u smrti, odnosno u ukopu, budući da smo s Njime ukopani. S Njim smo uskrsnuli u novost života i taj se prijelaz događa za Očevu slavu, odnosno za očitovanje Oca koji nas je uskrisio, to jest preporodio. Zato smo iz smrti uskrsnuli u novost života koja je sinovstvo i spoznaja Boga kao Oca, jer smo u Uskrslome, to jest u ljubljenom Sinu. Ta novost je čovjek koji je ljubljeni sin Boga Oca u njegovom Jedinorođenom Sinu. Stoga se, kako kaže Solovjov, taj novi čovjek očituje s novim umom, novim osjećanjem, a stoga i s novim načinom življenja svoga čovještva. Um koji živi u sinovstvu također je potpuno nov. To novo čovještvo je, naime, ono koje sudjeluje u Kristovu čovještvu. Naš ja je ucijepljen u Kristov i prepoznat u Kristovu ja (usp. Gal 2,19-20). Ako stari čovjek nije razapet, ako nije pokopan s Kristom, kršćanska je vjera jednostavno religiozna farsa. Naglašavaju se religiozne stvari, razni obredi i mnoge pobožnosti, ali se očitovanje Krista ne događa preko onih koji se izjašnjavaju kao kršćani. Čovjek može čak spoznati Boga, ali ne kao život odnosa koji oživotvoruje. U tom će slučaju rezultat biti izopačenost u življenju i mišljenju (usp. Rim 1,20-32). Čovjek može zagovarati razne vrste spoznaje Boga, ali ako ta spoznaja nije proizišla iz odnosâ, sinovstva i ljubavi, dovodi do uništenja istine o muškarcu, ženi i stvorenju. O tome svjedoče redci prvog poglavlja Poslanice Rimljanima. To je izopačeni um, um koji je odvojen od ljubavi koju Duh Sveti ulijeva u naša srca, um koji se buni protiv čovjeka i protiv Boga.
Veliki razvoj teologije na pretežno razumskoj razini ima za posljedicu izokretanje svega onoga na čemu smo tolika stoljeća inzistirali i što smo potvrđivali s logikom koja nije dopuštala prigovore. Upravo smo strogom i krutom racionalnošću došli do postupanja koje otvoreno opovrgava biblijski pogled na čovjeka. Po Pavlu bi to bio poganski mentalitet, iako se čini da je kršćanski.
Po čemu se onda kršćanski mentalitet razlikuje? Razlika je u Kristu.
Boga se može prikriti i filozofski, to jest iza racionalističkih i apstraktnih ideja, dok konkretni život putuje svojim tračnicama koje s tim idejama nemaju nikakve veze. Tada, na neko vrijeme, možemo upregnuti volju i tako promovirati neku vrstu moralizma. Ali potom se klatno zanjiše u suprotnom smjeru.
Pavao pak kaže da je riječ o spoznaji Krista, odnosno osobe koja u sebi sjedinjuje božansko i ljudsko. Ne radi se o tome da se nauči nešto od Krista, gdje se u to „učenje“ može uvući široki spektar spoznaje po tijelu, koja se lako prodaje kao duhovna.
Radi se zapravo o spoznaji Krista. Spoznati Krista znači doživjeti iskustvo uskrsnuća s Njim, nakon što smo umrli i bili pokopani s Njim. Spoznati Krista znači biti spašeni od Njega, jer nas On ljubi i prihvaća na potpuni način.
Spoznaja Krista uranja nas u ljubav koja nadilazi svaku spoznaju. „Spoznati nadspoznatljivu ljubav Kristovu da se ispunite do sve Punine Božje“ (Ef 3,19). Spoznaja Krista u čovjeku ima za posljedicu preobrazbu „do mjere uzrasta punine Kristove“ (Ef 4,13).
Jer u Kristu „tjelesno prebiva sva punina božanstva; te ste i vi ispunjeni u njemu“ (Kol 2,9-10). U Kristu, Sinu Božjem, mi smo kao sinovi spoznali Boga Oca. To je spoznaja koja prethodi svakom filozofiranju, osobito apstraktnom i idealističkom, metafizičkom filozofiranju. Filozofija do određene točke doduše može pomoći u objašnjavanju poznatog, no i pored toga objašnjenje se ne može odvajati od očitovanja. Bog je kao Krist! Sudjelovanje u Kristu oslobađa nas od lažnog razmišljanja koje nema nikakve veze sa životom zvanim zoē i koje stvara fikciju jedinstva kroz moralizam i pobožnjaštvo.
Nakon stoljećâ racionalizma s jedne te pobožnjaštva i voluntarizma s druge strane, odnosno nakon stoljeća u kojima smo poticali na zalaganje za vrijednosti koje su se nudile kako na razini pojedinca tako i na razini društva, možda možemo reći da je prilično teško razumjeti spoznaju o kojoj govori sveti Pavao. Naime, u tom duhovnom pogledu na spoznaju, nismo mi počelo spoznaje, već sam Krist.
Prije svega, radi se o spoznaji Krista koji je u nama. „Njima Bog htjede obznaniti kako li je slavom bogato to otajstvo među poganima: to jest Krist u vama, nada slave!“ (Kol 1,27). Krist je u nama jer je sam sebe darovao i predao. On sam prebiva u onome tko ga prihvaća, tko vjeruje u Njega (usp. Ef 3,17). Zapravo, On je onaj koji nas prvi spoznaje; nismo mi Njega spoznali (usp. Gal 4,9).
Ali Krist, koji nas ljubi Očevom ljubavlju, nije dostupan spoznaji po ljudskoj naravi. U početku su ga apostoli tako poznavali, ali sa silaskom Duha Svetoga više ga ne poznaju na taj način. Štoviše: „Stoga mi od sada nikoga ne poznajemo po tijelu; ako smo i poznavali po tijelu Krista, sada ga tako više ne poznajemo“ (2Kor 5,16).
Spoznaja Krista događa se po Duhu Svetom (usp. 1Kor 2,11-12). Ta spoznaja, koju možemo nazvati „agapskom“, uključuje cijelu osobu, tako da više ne postoji odvojenost između mišljenja i djelovanja, već jedno i drugo postaju očitovanje Onoga u kojem smo ukorijenjeni. Štoviše, takva spoznaja zapravo postaje život za naše međusobno spoznavanje. Prava spoznaja čovjeka događa se samo u Isusu Kristu. Poznavati čovjeka odvojenog od Isusa Krista znači da ga ne poznajemo i zato stvaramo racionalističko idolopoklonstvo.
Danas čak i u Crkvi opažamo da je općenito pristup spoznaji u mnogočemu preuzet iz svijeta. Još uvijek govorimo i poučavamo. Ali vjerojatno najšutljiviji dio Crkve svjedoči Krista i očituje ga u mislima i djelima kao jedinstvo osobe i jedinstvo crkvene zajednice. Gdje nema jedinstva kao slobodne pripadnosti, Krist još nije spoznat, jer još nema novoga života.
Kristov život u nama, Očev život, onaj koji se zove zoē, objedinjuje sve što je ljudsko. Stoga spoznaja uz pomoć uma prožetog životom zvanim zoē objedinjuje sve razine spoznaje. Ali spoznaja koja proizlazi iz razuma koji živi u skladu s ljudskom naravi, odnosno u skladu s životom zvanim psihē, ne može ni pojmiti što je spoznaja u skladu s Kristovim životom u nama.
SJEMENA je rubrika Centra Aletti dostupna svake srijede.
Svakog tjedna, osim nedjeljne propovijedi u audio obliku (na talijanskom), bit će dostupno na web stranici LIPA produbljivanje nedjeljnih ili blagdanskih čitanja euharistijske liturgije.
„To zatem mówię i zaklinam [was] w Panu, abyście już nie postępowali tak, jak postępują poganie, z ich próżnym myśleniem” (Ef 4, 17).
Werset 18, który nie jest czytany w dzisiejszym czytaniu, mówi: „umysłem pogrążeni w mroku, obcy dla życia Bożego, na skutek tkwiącej w nich niewiedzy, na skutek zatwardziałości serca”.
Nowe życie, tj. życie w Chrystusie, całkowicie przemienia to, kim jest człowiek: „Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie” (Rz 6, 4). (Abyśmy mogli wędrować w nowym życiu albo w nowości życia – dosłowne tłumaczenie z Biblii włoskiej).
Początek naszego zbawienia nie leży w naszym zaangażowaniu w czynienie dobra, ale w śmierci starego człowieka. Spotykamy Chrystusa w śmierci, a raczej w pogrzebie, ponieważ jesteśmy z Nim pogrzebani. Wraz z Nim zostajemy wskrzeszeni do nowego życia, a to przejście ma miejsce dla chwały Ojca, to znaczy dla objawienia się Ojca, który nas wskrzesza, to znaczy odradza. Dlatego ze śmierci zmartwychwstaje się do nowości życia, które jest synostwem i poznaniem Boga jako Ojca, ponieważ znajdujemy się w Zmartwychwstałym, to znaczy w umiłowanym Synu. Nowością jest człowiek, który jest umiłowanym Synem Boga w Jego Jedynym Synu.
Dlatego, jak mówi Sołowjow, ten nowy człowiek objawia się z nową inteligencją, z nowym odczuwaniem, a tym samym z nowym sposobem przeżywania swojego człowieczeństwa. Inteligencja przeżywana w synostwie jest całkowicie nowa. To nowe człowieczeństwo jest w rzeczywistości tym, które uczestniczy w człowieczeństwie Chrystusa. Nasze „ja” jest wszczepione w „ja” Chrystusa i rozpoznaje się w Nim (por. Ga 2, 19-20).
Jeśli stary człowiek nie zostanie ukrzyżowany, jeśli nie zostaniemy pogrzebani z Chrystusem, wiara chrześcijańska jest po prostu religijną farsą. Opiera się ona na kwestiach religijnych, na różnych praktykach i wielorakich nabożeństwach, ale manifestacja Chrystusa przez tych, którzy ogłaszają się chrześcijanami, nie ma miejsca. Można nawet poznać Boga, ale nie jako życie w życiodajnej relacji. W takim przypadku rezultatem będzie wypaczenie praktyki życia i myślenia (por. Rz 1, 20-32).
Jakakolwiek wiedza o Bogu, do której człowiek może rościć sobie prawo, jeśli nie jest relacyjna, synowska, wynikająca z miłości, prowadzi do zniszczenia prawdy o mężczyźnie, kobiecie i stworzeniu. Świadczą o tym wersety pierwszego rozdziału Listu do Rzymian. Jest to inteligencja zdeprawowana, która odcina się od miłości i miłosierdzia wlanego w nasze serca przez Ducha Świętego; inteligencja, która buntuje się przeciwko człowiekowi i Bogu.
Wielkie opracowanie teologii głównie na poziomie racjonalnym pozostawia jako swoje dziedzictwo odwrócenie wszystkiego, na co nalegaliśmy przez tak wiele stuleci, argumentując logiką, która nie dopuszczała żadnych zastrzeżeń. To właśnie poprzez rygorystyczny i żelazny racjonalizm doszliśmy do praktyki, która otwarcie odrzuca pogląd na człowieka według Biblii. Tak więc, według Pawła, byłaby to mentalność pogańska, nawet jeśli nominalnie manifestuje się jako chrześcijańska.
W takim razie czym wyróżnia się chrześcijańska mentalność? To Chrystus czyni tę różnicę.
Bóg może być również zamaskowany filozoficznie, to znaczy za racjonalistycznymi i abstrakcyjnymi ideami, podczas gdy konkretne życie podróżuje własnymi torami, które nie mają nic wspólnego z tymi ideami. Tak więc, przez pewien czas, możemy naciskać na wolę i w ten sposób również prezentować pewien rodzaj moralizmu. Ale potem wahadło obraca się w przeciwnym kierunku.
Paweł mówi, że jest to kwestia poznania Chrystusa, czyli osoby, która w sobie łączy to, co boskie i ludzkie. Nie jest to kwestia nauczenia się czegoś od Chrystusa, gdzie w to „uczenie się” może wtargnąć szerokie spektrum wiedzy według ciała, która jest łatwo sprzedawana jako duchowa.
Tak naprawdę chodzi o poznanie Chrystusa. Poznać Chrystusa to przejść przez doświadczenie zmartwychwstania z Nim, po tym, jak umarło się i zostało z Nim pogrzebanym. Poznać Chrystusa to znaleźć się zbawionym przez Niego, ponieważ jest się kochanym i akceptowanym przez Niego w sposób całkowity.
Poznanie Chrystusa zanurza nas w miłości, która przewyższa wszelką wiedzę. „Poznajcie miłość Chrystusa, która przewyższa wszelką wiedzę, abyście zostali napełnieni całą Pełnią Bożą” (por. Ef 3, 19). Poznanie Chrystusa tworzy w człowieku rodzaj przemienienia “do miary wielkości według pełni Chrystusa” (Ef 4, 13).
A w Chrystusie „mieszka cała Pełnia: Bóstwo, na sposób ciała bo zostaliście napełnieni w Nim” (Kol 2, 9-10). Tak więc w Chrystusie, Synu Bożym, jako synowie znamy Boga Ojca. Jest to wiedza, która absolutnie poprzedza wszelkie filozofowanie, zwłaszcza abstrakcyjne i idealistyczne, metafizyczne. Filozofia do pewnego momentu może również pomagać w wyjaśnianiu tego, co poznane, niemniej jednak wyjaśnienie nie może być oddzielone od manifestacji tego, co się wyjaśnia. Bóg jest jak Chrystus! Uczestnictwo w Chrystusie uwalnia nas od fałszu rozumowania, które nie ma nic wspólnego z życiem-zoē i które tworzy fikcję jedności poprzez moralizm i dewocjonalizm.
Po stuleciach racjonalizmu z jednej strony, a dewocjonalizmu i woluntaryzmu z drugiej, po stuleciach, w których naciskaliśmy pedał gazu na zaangażowanie w wartości, które były proponowane zarówno na poziomie indywidualnym, jak i dla społeczeństwa jako całości, możemy być może stwierdzić, że trudno jest nawet zrozumieć wiedzę taką jak ta, o której mówi św. Paweł. W rzeczywistości, w tym duchowym spojrzeniu na wiedzę, to nie my jesteśmy podstawą wiedzy, ale sam Chrystus.
Tymczasem jest to przede wszystkim kwestia poznania Chrystusa, który jest w nas. „Bóg zechciał oznajmić, jak wielkie jest bogactwo chwały tej tajemnicy pośród pogan. Jest nią Chrystus pośród was – nadzieja chwały” (Kol 1, 27). (Według Biblii włoskiej: Jest nią Chrystus w was – nadzieja chwały).
Chrystus jest w nas, ponieważ dał samego siebie, wydał samego siebie, a ktokolwiek Go przyjmuje, ktokolwiek w Niego wierzy, sam jest przez Niego zamieszkały (por. Ef 3, 17). Rzeczywiście, to On poznał nas pierwszy, a nie my poznaliśmy Jego (por. Ga 4, 9).
To Chrystus, który kochając nas miłością Ojca, nie jest dostępny poznaniu według ludzkiej natury. Na początku apostołowie poznali Go w ten sposób, ale wraz ze zstąpieniem Ducha Świętego nie znają Go już w ten sposób. Wręcz przeciwnie: „Abyśmy już na nikogo nie patrzyli po ludzku; jeśli bowiem po ludzku poznaliśmy Chrystusa, to już więcej nie znamy Go w ten sposób” (por. 2 Kor 5, 16).
Poznanie Chrystusa przechodzi przez Ducha Świętego (por. 1 Kor 2, 12). To poznanie, które możemy nazwać agapicznym, angażuje całą osobę, tak że nie ma już dualizmu między myśleniem a działaniem, ale jedno i drugie staje się manifestacją Tego, w którym jesteśmy zakorzenieni. Rzeczywiście, takie poznanie staje się również życiem poznania siebie nawzajem. Prawdziwe poznanie człowieka ma miejsce tylko w Chrystusie Jezusie. Poznawanie człowieka poza Chrystusem Jezusem to nie poznawanie go i tworzenie racjonalistycznego bałwochwalstwa.
Najwyraźniej dzisiaj ogólną tendencją, którą widzimy nawet w Kościele, jest podejście do wiedzy, które pod wieloma względami jest zaczerpnięte ze świata. Tak więc ludzie nadal mówią, nauczają, ale najbardziej milczącą częścią Kościoła jest prawdopodobnie ta, która daje świadectwo i manifestuje Chrystusa w myśleniu i działaniu, jako jedność osoby i wspólnoty kościelnej. Tam, gdzie nie ma jedności jako wolnego przylgnięcia, Chrystus nie jest jeszcze znany, ponieważ nie żyje się nowym życiem.
Życie Chrystusa w nas, życie Ojca, to, które nazywa się zoē, integruje wszystko, co ludzkie. Dlatego poznanie za pomocą inteligencji nasyconej zoē integruje wszystkie poziomy wiedzy. Natomiast wiedza, która pochodzi z rozumu żyjącego zgodnie z ludzką naturą, to znaczy zgodnie z życiem jako psychē, nie może nawet pojąć tego, czym jest poznanie według życia Chrystusa w nas.
ZIARNA są rubryką Centro Aletti udostępnianą w każdą środę.
Każdego tygodnia, oprócz homilii niedzielnej w formie audio, na stronie LIPA będzie do dyspozycji pogłębienie czytań liturgicznych z eucharystii niedzielnej bądź świątecznej
